Kamus-ı Muhit - شمال maddesi

شَمَّالٌ [Şemmâl] (شَدَّادٌ [şeddâd] vezninde) İbn Musâ’dır ki muhaddistir ve ferddir, muhaddisînde hem-nâmı yoktur.

اَلشِّمَالُ [eş-şimâl] (şîn’in kesriyle) ve

اَلشِّيمَالُ [eş-şîmâl] (yâ΄ ziyâdesiyle ki işbâʹdır) ve

اَلشِّمْلَالُ [eş-şimlâl] (şîn’in kesriyle) Sola denir ki sağ mukâbilidir, sol ele ve sol yana ve sol cihete şâmildir, يَمِينٌ [yemîn] mukabilidir; شِمَالٌ [şimâl]in cemʹi أَشْمُلٌ [eşmul] gelir ve شَمَائِلُ [şemâ΄il] gelir gayr-i kıyâs üzere ve شُمُلٌ [şumul] gelir, كُتُبٌ [kutub] vezninde ve شِمَالٌ [şimâl] gelir müfredinin lafzı üzere, دِلَاصٌ [dilâṡ] gibi; yukâlu: فُلَانٌ يَعْمَلُ بِشِمَالِهِ وَأَتَى مِنْ شِمَالِي وَهُوَ ضِدُّ الْيَمِينِ Ve

شِمَالٌ [şimâl] Hûy ve tabîʹat maʹnâsınadır; cemʹi شَمَائِلُ [şemâ΄il] yukâlu: هُوَ كَرِيمُ الشِّمَالِ أَيِ الطَّبْعِ Ve uğursuzlukta müstaʹmeldir; yukâlu: زَجَرْتُ لَهُ طَيْرَ الشِّمَالِ أَيْ طَيْرَ الشُّؤْمِ Şârih der ki ʹArablar sol ile teşe΄΄üm eylediklerine mebnîdir, niteki يَمِينٌ [yemîn] ile teyemmün ederler, bereket maʹnâsına olan يُمْنٌ [yumn] mâddesinden me΄hûzdur derler ve li-hâzâ يَمِينٌ [yemîn]e يُمْنَى [yumnâ] ve şimâle شُؤْمَى [şu΄mâ] ıtlâk ederler. Ve

شِمَالٌ [şimâl] Bir türlü damga ismidir ki koyun kısmının memesine basılır. Ve ekin biçen adamın eliyle kabz eylediği bir tutam ekine denir. Ve koyunun memesine geçirdikleri torba şeklinde keseye denir ki memesi sütten ağırlaştıkta geçirirler, ʹalâ-kavlin bu keçi kısmına mahsûstur.

Vankulu Lugatı - شمال maddesi

اَلْأَشْمُلُ [el-eşmul] (şîn’in fethi ve mîm’in zammı ile) Cemʹi, عَنَاقٌ [ʹanâḵ]la أَعْنُقٌ[aʹnuḵ] ve ذِرَاعٌ [žirâʹ]la أَذْرُعٌ [ežruʹ] gibi, zîrâ شَمَالٌ [şemâl] mü΄ennestir. Ve eger müzekker olaydı, cemʹi أَفْعِلَةٌ [efʹilet] vezni üzere olurdu. Nitekim vechi ʹilm-i sarfta beyân olmuştur. Ve عَنَاقٌ [ʹanâḵ] ʹayn’ın fethiyle oğlaktır ve meksûrü’l-fâ΄ ve mazmûmü’l-fâ΄ ve meftûhu’l-fâ΄ olanın bu bâbda hükmü bir olmağın عَنَاقٌ [ʹanâḵ]ı îrâd etti. Ve

شِمَالٌ [şimâl] Halka dahi derler. Ve

طَيْرُ شِمَالٍ [ṯayru şimâl] Şol kuşa derler ki onunla teşe΄΄um olunur. Ve

شِمَالٌ [şimâl] Kezâlik kîse gibi bir nesnedir ki koyunun memesin onun içine korlar. Ve şol bez pâresine dahi derler ki hurmâ salkımların onun içine korlar üzülüp düşmesin diye.