Kamus-ı Muhit - الصمد maddesi

اَلصَّمْدُ [eṡ-ṡamd] (حَمْدٌ [ḩamd] vezninde) Kasd ve âhenk eylemek maʹnâsınadır; yukâlu: صَمَدَهُ وَإِلَيْهِ صَمْدًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا قَصَدَهُ Ve vurmak maʹnâsınadır; yukâlu: صَمَدَهُ إِذَا ضَرَبَهُ Ve yere bir nesneyi dikmek maʹnâsınadır; yukâlu: صَمَدَهُ إِذَا نَصَبَهُ Ve

صَمْدٌ [Ṡamd] Ḋabâb kabîlesi yurdunda bir su adıdır. Ve toprağı kalın ve yüksek yere denir, por bayır gibi. Ve yüzü güneş çalıp yakmak maʹnâsınadır; yukâlu: صَمَدَتِ الشَّمْسُ وَجْهَهُ إِذَا أَثَّرَ لَفْحُهَا فِيهِ Ve şişenin ağızını tıpa ile yâhûd deri ile bend eylemek maʹnâsınadır; yukâlu: صَمَدَ الْقَارُورَةَ صَمْدًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا جَعَلَ لَهَا سِدَادًا أَوْ عِفَاصًا Şârih der ki şartsız bâb-ı sâlisten vürûdu agrebdir.

اَلصَّمَدُ [eṡ-ṡamed] (fethateynle) Kavmin ulusuna ve ʹâlî-şânına denir, dergâhı erbâb-ı hâcâta maksad olduğu için; yukâlu: هُوَ صَمَدُ الْقَوْمِ أَيْ سَيِّدُهُمْ Ve dâ΄im ve câvîd maʹnâsınadır. Ve refîʹ ve ʹâlî maʹnâsınadır. Ve içi dolu şey΄e denir, مُصْمَتٌ [muṡmet] maʹnâsına ki مُجْوَفٌ [mucvef] mukâbilidir. Kâle’ş-şârih: وَفِي النِّهَايَةِ مِنْ أَسْمَاءِ اللهِ تَعَالَى اَلصَّمَدُ وَهُوَ السَّيِّدُ الَّذِي إِنْتَهَى إِلَيْهِ السُّودَدُ وَقِيلَ هُوَ الدَّائِمُ الْبَاقِي وَقِيلَ اَلَّذِي لاَ جَوْفَ لَهُ وَقِيلَ اَلَّذِي يُصْمَدُ إِلَيْهِ فِي الْحَوَائِجِ أَيْ يُقْصَدُ Râġıb-ı Iṡfahânî burada bir dakîka îrâd eylemiştir. Yaʹnî Hak taʹâlâya لاَ جَوْفَ لَهُ maʹnâsına olan صَمَدٌ [ṡamed] ıtlâkının vechi budur ki çün لاَ جَوْفَ olan şey΄ iki kısm olur: biri insândan dûn olur, cemâdât gibi ve biri insândan ʹâlî olur, Naṡârâ tâ΄ifesi ise Hazret-i ʹÎsâ’ya ulûhiyyet isnâd eylediler. Pes ﴿اَللهُ الصَّمَدُ﴾ kavl-i şerîfi isnâd-ı mezkûrun reddine tenbîhtir, niteki bu maʹnâya وأُمُّهُ صِدِّيقَةٌ كَانَا يَأْكُلَانِ الطَّعَامَ kavl-i şerîfiyle işâret buyuruldu. Ve şol adama denir ki cenk ve kıtâl hengâmında aslâ susayıp acıkmaz ola. Ve şol kavm ve cemâʹata denir ki aslâ kâr ve hirfetleri ve medâr-ı maʹâş olacak nesneleri olmaya, Ashâb-ı Suffe gibi.

Vankulu Lugatı - الصمد maddesi

اَلصَّمْدُ [eṡ-ṡamd] (ṡâd’ın fethi ve mîm’in sükûnuyla) Şol mekândır ki yüce ola ve galîz ola.

اَلصَّمَدُ [eṡ-ṡamed] (fethateynle) Seyyid maʹnâsına, zîrâ herkes ona ʹarz-ı hâcete kasd eyler ihtiyâcı hâlinde.