Kamus-ı Muhit - عن maddesi

عُنٌّ [ʹUnn] (ʹayn’ın zammıyla) Bir kabîle ve bir mevziʹ ismleridir.

عَنْ [ʹan] (ʹayn’ın fethi ve nûn’un sükûnuyla) Üç vech üzere istiʹmâl olunur: Vech-i evvel harf-i cerr olur, on maʹnâya delâlet eder. 1) Mücâveze içindir; nahvu: سَافَرَ عَنِ الْبَلَدِ أَيْ تَجَاوَزَ عَنْهُ 2) Bedel maʹnâsına olur, ke-kavlihi taʹâlâ: ﴿لَا تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئًا﴾ أَيْ بَدَلَ نَفْسٍ 3) İstiʹlâ için olur; ke-kavlihi taʹâlâ: ﴿فَإِنَّمَا يَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ﴾ أَيْ عَلَى نَفْسِهِ 4) Taʹlîl için olur; ke-kavlihi taʹâlâ: ﴿وَمَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَنْ مَوْعِدَةٍ﴾ أَيْ لِمَوْعِدَةٍ 5) بَعْدَ kelimesine mürâdif olur; ke-kavlihi taʹâlâ: ﴿عَمَّا قَلِيلٍ لَيُصْبِحُنَّ نَادِمِينَ﴾ أَيْ بَعْدَ قَلِيلٍ 6) Zarfiyyet için olur; ke-kavli’ş-şâʹir: “وَلَا تَكُ عَنْ حَمْلِ الرِّبَاعَةِ وَانِيَا” أَيْ وَلَا تَكُ فِي حَمْلِ الرِّبَاعَةِ Zîrâ “و،ن،ي” mâddesi işbu: ﴿وَلَا تَنِيَا فِي ذِكْرِي﴾ âyetinde فِي ile sılalanmakla mısrâʹ-ı merkûmdaki dahi ona haml olunmuştur. 7) Harf-i cerr olan مِنْ maʹnâsına olur; nahvu kavlihi taʹâlâ: ﴿وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ﴾ أَيْ مِنْ عِبَادِهِ 8) Bâ-i cârre maʹnâsına olur; nahvu kavlihi taʹâlâ: ﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى﴾ أَيْ بِالْهَوَى 9) İstiʹâne için olur; ke-kavlihi رَمَيْتُ السَّهْمَ عَنِ الْقَوْسِ أَيْ بِهَا Ve bu maʹnâ İbn Mâlik kavlidir. 10) Zâ΄id olur, mahzûf olan âher عَنْ kelimesinden ʹivaz için îrâd olunur; ke-kavli’ş-şâʹir: “أَتَجْزَعُ إِنْ نَفْسٌ أَتَاهَا حِمَامُهَا || فَهَلَّا الَّتِي عَنْ بَيْنِ جَنْبَيْكَ تَدْفَعُ” أَيْ تَدْفَعُ عَنِ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ [Burada] عَنْ kelimesi ism-i mevsûlün evvelinden hazf olunmakla zeylinde عَنْ taʹvîzen ziyâde olundu. Vech-i sânî masdariyye olur. Ve bu عَنْعَنَةٌ [ʹanʹanet]-i Temîm edâsında olur ki zikr olunduğu üzere أَنْ mevkiʹinde عَنْ ile telaffuz ederler; nahvu: أَعْجَبَنِي عَنْ تَفْعَلَ بِمَعْنَى أَنْ تَفْعَلَ Vech-i sâlis ism olur, cânib maʹnâsına; ke-kavli’ş-şâʹir: “مِنْ عَنْ يَمِينِي مَرَّةً وَأَمَامِي” ve ke-kavlihi: “عَلَى عَنْ يَمِينِي مَرَّتِ الطَّيْرُ سُنَّحَا”

اَلْعَنُّ [el-ʹann] (ʹayn’ın fethi ve nûn’un teşdîdiyle) ve

اَلْعَنَنُ [el-ʹanen] (fethateynle) ve

اَلْعُنُونُ [el-ʹunûn] (قُعُودٌ [ḵuʹûd] vezninde) Bir adamın önüne arkuru bir iş zuhûr eylemek maʹnâsınadır; meselâ bir işte müştagil iken nâgehânî bir iş dahi açılmak gibi; yukâlu: عَنَّ لَهُ الشَّيْءُ عَنًّا وَعَنَنًا وَعُنُونًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَالْأَوَّلِ إِذَا ظَهَرَ أَمَامَهُ وَاعْتَرَضَ Ve

عَنَنٌ [ʹanen] (fethateynle) Maʹnâ-yı mezbûrdan ism olur. Ve

عَنٌّ [ʹann] (teşdîd-i nûn’la) Bir kimse hakkında عِنِّينٌ [ʹinnîn] olmasıyla hükm olunmak yâhûd sihr ile bağlı olmak maʹnâsınadır; yukâlu: عُنَّ فُلَانٌ عَلَى الْمَجْهُولِ إِذَا حَكَمَ الْقَاضِي عَلَيْهِ بِالْعَنَانَةَ أَوْ مُنِعَ عَنِ الْمَرْأَةِ بِالسِّحْرِ Bundan ism عُنَّةٌ [ʹunnet]tir ʹayn’ın zammıyla. Ve mektûba ʹunvân yazmak maʹnâsınadır; yukâlu: عَنَّ الْكِتَابَ إِذَا كَتَبَ عُنْوَانَهُ Ve atın uyanına dizgin geçirmek maʹnâsınadır; tekûlu: عَنَنْتُ اللِّجَامَ إِذَا جَعَلْتَ لَهُ عِنَانًا Ve dizgini çekmekle atı alıkomak maʹnâsınadır; tekûlu: عَنَنْتُ الْفَرَسَ إِذَا حَبَسْتَهُ بِالْعِنَانِ Ve sövmek maʹnâsınadır; tekûlu: عَنَنْتُ فُلَانًا إِذَا سَبَبْتَهُ

Vankulu Lugatı - عن maddesi

عَنْ [ʹan] (ʹayn’ın fethi ve nûn’un sükûnuyla) Tecâvüz maʹnâsınadır; tekûlu: رَمَيْتُ السَّهْمَ عَنِ الْقَوْسِ إِذَا تَجَاوَزَ عَنْهَا وَأَطْعَمْتُهُ عَنْ جُوعٍ إِذَا تَجَاوَزَ عَنْ حَالَةِ الْجُوعِ بِالْإِطْعَامِ Ve gâh olur kelime-i مِنْ lafz-ı عَنْ mevkiʹine vâkiʹ olur, bu kadar var ki عَنْ gâh olur ism olup üzerine harf-i cerr dâhil olur مِنْ olmaz; tekûlu: جِئْتُ مِنْ عَنْ يَمِينِهِ أَيْ مِنْ نَاحِيَةِ يَمِينِهِ Ve mebnî olduğu harfe müşâbih olduğundan ötürüdür. Ve gâh olur عَنْ [ʹan] buʹd mevkiʹine vâkiʹ olur ve gâh olur عَلَى mevkiʹine vâkiʹ olur.

اَلْعَنُّ [el-ʹann] (ʹayn’ın fethi ve nûn’un teşdîdiyle) Atı çılbırıyla menʹ etmek; tekûlu: عَنَنْتُ الْفَرَسَ إِذَا حَبَسْتَهُ بِعِنَانِهِ Ve

عَنٌّ [ʹann] Bir kitâbı âhar kitâbla mukâbele etmeğe dahi derler; tekûlu: عَنَنْتُ الْكِتَابَ لِكَذَا إِذَا عَرَضْتَهُ لَهُ وَصَرَفْتَهُ إِلَيْهِ