Kamus-ı Muhit - أمر maddesi

اَلْأَمَرُ [el-emer] (fethateynle) ve

اَلْأَمَرَةُ [el-emeret] (hâ’yla) Bir nesne kesret ve kemâl bulmak maʹnâsınadır; yukâlu: أَمِرَ الشَّيْءُ أَمَرًا وَأَمَرَةً مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا كَثُرَ وَتَمَّ Mü΄ellifin Baṡâ΄ir’de beyânına göre bu maʹnâ أَمْرٌ [emr] ve أَمَارَةٌ [emâret]-i mezkûreden me΄hûzdur. Fi’l-asl kesret-i kavm ü cemâʹat maʹnâsına müstaʹmeldir, zîrâ bir kavm ve cemâʹat mütekessir oldukta tesviye ve taʹdîl-i umûrları zımnında elbette bir emîre ve seyise muhtâc olurlar, baʹdehu mutlakâ kesret ve kemâlde istiʹmâl olundu. Ve bir husûs şiddet bulmak maʹnâsınadır; yukâlu: أَمِرَ الْأَمْرُ إِذَا اشْتَدَّ Ve hâssaten bir adamın mevâşîsi çoğalmak maʹnâsınadır; yukâlu: أَمِرَ الرَّجُلُ إِذَا كَثُرَتْ مَاشِيَتُهُ Ve

أَمَرٌ [emr] Ehad ve ferd maʹnâsınadır, ke-mâ se-yuzkeru.

Mü΄ellifin Baṡâ΄ir’de beyânına göre أَمْرٌ [emr] vech-i mezkûr üzere masdar olur ve ism-i masdar olur ki Fârisîde fermân ve Türkîde buyruk ve buyruldu taʹbîr olunur. Cemʹi أَوَامِرُ [evâmir] gelir. Ve cemʹ-i mezkûr hilâf-ı muttaride olmakla baʹzılar bu gûne tashîh eylediler ki أَمْرٌ [emr] fi’l-hakîka me΄mûrun-bih olmakla mefʹûl fâʹile tahvîl olundu, niteki أَمْرٌ عَارِفٌ ve أَمْرٌ مَعْرُوفٌ ve عِيشَةٌ رَاضِيَةٌ derler. Baʹdehu kıyâs üzere fâʹil fevâʹil üzere cemʹlendi. Ve ʹinde’l-baʹz hâl ve şân maʹnâsına olan أَمْرٌ [emr]den fark için أَوَامِرُ [evâmîr] üzere cemʹlendi, zîrâ أَمْرٌ [emr]-i mezkûrun cemʹi أُمُورٌ [umûr]dur ve hâl ve şân ve hâdise maʹnâsına olan أَمْرٌ [emr] efʹâl ve akvâle ʹâmm ve şâmildir ve ʹalâ-zâlike kavluhu taʹâlâ: ﴿إِلَيْهِ يَرْجِعُ الْأَمْرُ كُلُّهُ﴾ Ve Miṡbâḩ’ın beyânına göre buyurmak maʹnâsına olan أَمْرٌ [emr]in emr-i hâzırından hemze hazf olunup مُرْهُ بِكَذَا denir, niteki كُلْ ve خُذْ kelimeleri dahi böylecedir. Ve eğer harf-i ʹatfla mezkûr olursa hemze redd olunup ve وَاْمُرْ بِكَذَا denir, lâkin كُلْ ve خُذْ kelimelerinde hemân tahfîfledir ki hemze redd olunmaz. İntehâ. Ve

أَمْرٌ [emr] Hâdise maʹnâsına istiʹmâl olunur ki emr ve fermânın lâzımesidir; yukâlu: وَقَعُوا فِي أَمْرٍ عَظِيمٍ أَيْ حَادِثَةٍ Bunun cemʹi أُمُورٌ [umûr] gelir. Şârih der ki hâl ve şân maʹnâsı dahi bundandır; yukâlu: أَمْرُهُ مُسْتَقِيمٌ أَيْ حَالُهُ وَشَانُهُ İntehâ. Ve

أَمْرٌ [emr] Bey ve vâlî olmak maʹnâsına gelir; yukâlu: أَمَرَ فُلاَنٌ عَلَيْنَا وَأَمِرَ وَأَمُرَ أَمْرًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالرَّابِعِ وَالْخَامِسِ إِذَا وَلِيَ

Vankulu Lugatı - أمر maddesi

اَلْأَمَرُّ [el-emerr] (fethateynle) Ziyâde acı olan nesne; yukâlu: هَذَا أَمَرُّ مِنْ كَذَا Ve

أَمَرُّ [emerr] Şol bağırsaktır ki onda necâset cemʹ olur.

اَلْأَمْرُ [el-emr] (hemzenin fethi ve ve mîm’in sükûnuyla) أُمُورٌ [umûr]un müfredidir, hâl maʹnâsına; yukâlu: أَمْرُ فُلَانٌ مُسْتَقِيمٌ وَأُمُورُهُ مُسْتَقِيمَةٌ Ve

أَمْرٌ [emr] Buyurmak maʹnâsına da gelir; tekûlu: أَمَرْتُهُ بِكَذَا أَمْرًا