اَلْهَرْجُ [el-herc] (hâ’nın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Nâs fitne ve ihtilâl ve harb ve kıtâl hengâmesine düşmek maʹnâsınadır; yukâlu. هَرَجَ النَّاسُ هَرْجًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا وَقَعُوا فِي فِتْنَةٍ وَاخْتِلاَطٍ وَقَتْلٍ Lisânımızda dahi “Nâs birbirine düşüp herc ü merc oldu” taʹbîri vardır. هَرْجٌ [herc] lafzına müzâveceten مَرْجٌ [merc] râ’nın sükûnuyla telaffuz olunur. Nihâye’nin beyânına göre asl هَرْجٌ [herc] bir nesnenin kesîr ve müttesiʹ olmasına mevzûʹdur. Ve sâ΄irlerin beyânına göre halt maʹnâsına mevzûʹdur. Ve
هَرْجٌ [herc] Kapıyı açık bırakmak maʹnâsınadır; yukâlu: هَرَجَ الْبَابَ إِذَا تَرَكَهُ مَفْتُوحًا Ve söze dalıp çoğaltmak, ʹalâ-kavlin halt-ı kelâm eylemek maʹnâsınadır; yukâlu: هَرَجَ فُلاَنٌ فِي الْحَدِيثِ إِذَا أَفَاضَ فَأَكْثَرَ أَوْ خَلَّطَ فِيهِ Ve cimâʹ eylemek maʹnâsınadır; yukâlu: هَرَجَ جَارِيَتَهُ هَرْجًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ وَالثَّانِي إِذَا جَامَعَهَا Mütercim der ki bu maʹnâdandır ki ʹArablar kesret-i cimâʹ zımnında بَاتَ فُلاَنٌ يَهْرِجُهَا لَيْلَتَهُ جَمْعَاءَ derler. Yaʹnî “Gecenin cemîʹ-i evkâtında cimâʹ eyledi” ki çok cimâʹ eyledi demektir. جَمْعَاءَ [cemʹâ΄e] kelimesi لَيْلَةٌ [leylet]in te΄kîd-i maʹnevîsidir. Vanḵulu merhûmun bu mahalline nazar oluna. Ve at, su gibi bir düzeye eşip yâhûd seğirtip gitmek maʹnâsınadır; yukâlu: هَرَجَ الْفَرَسُ إِذَا جَرَى
Sitemizde detaylı hızlı ve kolay arama ekranı