Kamus-ı Muhit - القلة maddesi

اَلْقَلَّةُ [el-ḵallet] (ḵâf’ın fethiyle) Bir ʹilletten yâhûd fakr u fâkadan nâşî âher semte göçmeğe denir. Bu mükerreren kayd olunmuştur; yukâlu: أَحْسَسْتُ بِهِمْ قَلَّةً أَيْ نَهْضَةً مِنْ عِلَّةٍ أَوْ فَقْرٍ

اَلْقُلَةُ [el-ḵulet] (ثُبَةٌ [šamp;ubet] vezninde) ve

اَلْقِلَى [el-ḵilâ΄] (رِضَا [riḋâ] vezninde) ve

اَلْمِقْلَى [el-miḵlâ] (مِنْبَرٌ [minber] vezninde) Çocukların çelik çomak oynadıkları ağaçlara denir. قُلَةٌ [ḵulet] çelik ve مِقْلَى [miḵlâ] çomaktır. قُلَةٌ [ḵulet] lafzının cemʹi قُلَاتٌ [ḵulât] ve قُلُونَ [ḵulûn] gelir ḵâf’ların zammıyla ve قِلُونَ [ḵilûn] gelir ḵâf’ın kesriyle. Şârih der ki gerçi nüshalarda وَالْقِلَى ʹunvânındadır, lâkin savâb olan وَالْمِقْلَى وَالْمِقْلَاءُ olmaktır, مِنْبَرٌ [minber] ve مِحْرَابٌ [miḩrâb] veznlerinde.

اَلْقُلَّةُ [el-ḵullet] (ḵâf’ın zammıyla) Başın tepesine denir; yukâlu: قَلَّةُ الرَّأْسِ أَيْ أَعْلَاهُ Kezâlik hörgücün ve dağın tepelerine ıtlâk olunur, ʹalâ-kavlin her nesnenin tepesine ıtlâk olunur. Ve cemâʹat-i insânîye denir. Ve büyük küpe denir, ʹalâ-kavlin büyük destîye denir yâ mutlakan destîye denir yâhûd saksıdan olanına denir; yukâlu: عِنْدَهُ قُلَّةٌ مِنْ قِلَالِ هَجَرَ وَهِيَ الْحُبُّ الْعَظِيمُ أَوِ الْجَرَّةُ الْعَظِيمَةُ أَوْ عَامَّةٌ أَوْ مِنَ الْفَخَّارِ Ve küçük bardağa denmekle zıdd olur; cemʹi قُلَلٌ [ḵulel] gelir, صُرَدٌ [ṡurad] vezninde ve قِلَالٌ [ḵilâl] gelir, جِبَالٌ [cibâl] vezninde. Ve قُلَّةُ السَّيْفِ [ḵulletu’s-seyf] kılıcın قَبِيعَةٌ [ḵabîʹat]ına yaʹnî perâzvânesine denir.

اَلْقُلُّ [el-ḵull] (ḵâf’ın zammı ve lâm’ın teşdîdiyle) ve

اَلْقِلَّةُ [el-ḵillet] (ḵâf’ın kesriyle) Azlığa ve az olmağa denir, كَثْرَةٌ [kešamp;ret] ve كُثْرٌ [kušamp;r] mukâbilidir; yukâlu: فِي مَالِهِ قُلٌّ وَقِلَّةٌ ضِدُّ كُثْرٍ وَكَثْرَةٍ Ve masdar olurlar, az olmak maʹnâsına; yukâlu: قَلَّ الشَّيْءُ قُلًّا وَقِلَّةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي نَقِيضُ كَثُرَ Ve

قُلٌّ [ḵull] Az nesneye ıtlâk olunur; yukâlu: اَلْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى الْقُلِّ وَالْكُثْرِ أَيِ الْقَلِيلِ وَالْكَثِيرِ Ve قُلُّ الشَّيْءِ [ḵullu’ş-şey΄] o nesnenin ekalline ıtlâk olunur; yukâlu: قُلُّ الرِّجَالِ أَيْ أَقَلُّهُمْ وَيُقَالُ أَخَذَ قُلَّهُ وَتَرَكَ كُثْرَهُ أَيْ أَقَلَّهُ Ve mechûl ve bî-vücûd maʹnâsına müstaʹmeldir; ve minhu yukâlu: هُوَ قُلُّ بْنُ قُلٍّ إِذَا كَانَ لَا يُعْرَفُ هُوَ وَلَا أَبُوهُ Niteki ضُلُّ بْنُ ضُلٍّ dahi bu mevkiʹde istiʹmâl olunur. Ve قُلٌّ [ḵull] nefy-i mahz mevkiʹinde istiʹmâl olunur; أَقَّلُ [eḵall] kelimesi gibi, niteki أَكْثَرُ [ekšamp;er] كُلٌّ [kull] makâmında müstaʹmel olur; ve minhu yukâlu: قُلُّ رَجُلٍ وَأَقَّلُّ رَجُلٍ يَقُولُ ذَلِكَ اِلَّا زَيْدٌ مَعْنَاهُمَا مَا رَجُلٌ يَقُولُهُ إِلَّا هُوَ Kâle’ş-şârih ve minhu yukâlu: قَلَّمَا يَفْعَلُ كَذَا وَلِهَذا يَصِحُّ أَنْ يَسْتَثْنِيَ مِنْهُ عَلَى حَدِّ مَا يُسْتَثْنَى مِنَ النَّفْيِ فَيُقَالُ إِلَّا قَاعِدًا أَوْ قَائِمًا Ve

قُلٌّ [ḵull] Bir kimsesi olmayan ferd ve yektâ adama ıtlâk olunur; yukâlu: رَجُلٌ قُلٌّ أَيْ فَرْدٌ لَا أَحَدَ لَهُ Ve

قُلٌّ [ḵull] Bir nesneyi götürmek maʹnâsınadır; yukâlu: قَلَّ الشَّيْءَ إِذَا حَمَلَهُ وَرَفَعَهُ Ve

قِلَّةٌ [ḵillet] Titremeğe denir; yukâlu: أَخَذَتْهُ الْقِلَّةُ أَيِ الرِّعْدَةُ Götürmek maʹnâsında gûyâ ki o nesneyi istiklâl eylemekle tahammüle muktedir olmak ve titremek maʹnâsında gûyâ ki kuvveti kalîl olmak tasavvuruna mahmûldür, pes iki maʹnâ dahi mecâzîdir.

Vankulu Lugatı - القلة maddesi

اَلْقُلَةُ [el-ḵulet] (ḵâf’ın zammı ve lâm’ın tahfîfiyle) Zikr olunan kiçirek ağaç pâresi ki ona çelik derler; tekûlu: قَلَوْتُ الْقُلَةَ Ve قُلَةٌ [ḵulet] aslında قُلَوٌ idi, hâ vâv’dan ʹıvazdır. Ve Ferrâ΄ eydürdi ki قُلَةٌ [ḵulet]in ḵâf’ı mazmûm kılındı vâv’a delâlet etsin için.

اَلْقُلَّةُ [el-ḵullet] (ḵâf’ın zammı ile) Dağın aʹlâsı. Ve her nesnenin aʹlâsına قُلَّةٌ [ḵullet] derler, hattâ insânın başına dahi قُلَّةٌ [ḵullet] derler; yukâlu: قُلَّةُ الطِّفْلِ أَيْ رَأْسُهُ

اَلْقِلَّةُ [el-ḵillet] (ḵâf’ın kesri ve lâm’ın teşdîdiyle) Az olmak; yukâlu: قَلَّ الشَّيْءُ يَقِلُّ قِلَّةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي Ve

قِلَّةٌ [ḵillet] Eksiklik manâsına da gelir.