Kamus-ı Muhit - خيال maddesi

Ve hukemâ΄ kuvâ-yı dimâgiyyeden kuvve-i mütehayyileyi bundan tasrîf eylediler. Ve o insânda bir kuvvettir ki suver-i mahsûse ve ondan müntezaʹ olan maʹânî-i cüz΄iyyede tasarruf edip gâh terkîb ve gâh tefrîk eder. el-Hâsıl dâ΄imâ suver-i maʹânîye birer kâlıb nesc ve ilbâs eylemek bu kuvvetin şânındandır. Ve bu kuvveti ʹakl-ı külliyyâtta istiʹmâl ederse مُفَكِّرَةٌ [mufekkiret] derler ve eğer vehm-i cüz΄iyyâtta istiʹmâl ederse مُتَخَيِّلَةٌ [muteḣayyilet] denir. Ve bu kuvvetin mahalli vasat-ı dimağdır. ʹÂlem-i rü΄yâda nefs-i nâtıka ʹâlem-i şühûdda hudûs edecek yâ hudûs etmiş eşyâ΄ ve ahvâli ʹâlem-i melekût u misâlde ʹakl-ı faʹʹâldan telakkuf eylediği maʹânî-i rûhânîye işbu kuvvet birer sûret ve kâlıb ilbâs eyler ki rü΄yâ-yı sâdıka bu keyfiyyetten ʹibârettir. Ve bu, kuvvet-i hayâliyyenin gayrıdır. Ve havâss-ı zâhirenin biriyle mahsûs olan sûretin müdriki hiss-i müşterektir. Onun hâzin ve hâfızı خَيَالٌ [ḣayâl]dir, niteki suver-i mahsûseden müntezaʹ olan maʹânînin yaʹnî umûr-ı cüz΄iyyenin müdriki وَهْمٌ [vehm] ve onun hâfızı ذَاكِرَةٌ [žâkiret]tir. İntehâ. Ve

خَيَالٌ [ḣayâl] Bir adamın şahs ve talʹatına ıtlâk olunur ki karaltısı olacaktır; yukâlu: شَاهَدْتُ خَيَالَهُ أَيْ شَخْصَهُ وَطَلْعَتَهُ Ve oyuk taʹbîr olunan şey΄e denir ki bir ağaca bir siyâh kilim örtüp ekinli tarla ve bâg ve bâgçe kenârlarına nasb ederler, tâ ki behâyim ve tuyûr onu insân zannıyla tevahhuş ederler, Fârisîde tendîse derler; yukâlu: نَصَبَ خَيَالًا فِي مَزْرَعَتِهِ وَهُوَ كِسَاءٌ أَسْوَدُ يُنْصَبُ عَلَى عُودٍ يُخَيَّلُ بِهِ لِلْبَهَائِمِ وَالطَّيْرِ فَتَظُنُّهُ إِنْسَانًا وَيُقَالُ لَهُ الْفَزَّاعَةُ Ve

خَيَالٌ [Ḣayâl] Benû Taġlib’e mahsûs bir arzın ismidir. Ve bir otun adıdır.

Vankulu Lugatı - خيال maddesi

اَلْخَيالُ [el-ḣayâl] (ḣâ’nın fethiyle) ve

اَلْخَيَالَةُ [el-ḣayâlet] (kezâlik ḣâ’nın fethiyle) Bir kimsenin şahsıdır ki vâkıʹa ʹâleminde bir kimseye lâyıh olur, طَيْفٌ [ṯayf] maʹnâsına. Ve

خَيَالٌ [ḣayâl] Şol ağaca dahi derler ki ona siyâh bezler sararlar, tuyûr kısmı ve behâyim kısmı insân sanıp ürksün diye. Ve

خَيَالٌ [Ḣayâl] Bir yerin ismidir ki Benî Taġlib’e mensûbdur.