Kamus-ı Muhit - الخل maddesi

اَلْخِلُّ [el-ḣill] ve

اَلْخِلَّةُ [el-ḣillet] (ḣâ’ların kesriyle) Samîmî ez-dil ü cân dostluğa denir; yukâlu: إِنَّهُ لَكَرِيمُ الْخِلِّ وَالْخِلَّةِ أَيِ الْمُصَادَقَةِ وَالْإِخَاءِ Ve

خِلٌّ [ḣill] (kezâlik ḣâ’nın kesriyle ve zammıyla) Sadîk-i muhtassa denir ki bir adamın samîmî yârıdır. Ve ʹinde’l-baʹz وُدٌّ [vudd] kelimesine mukârin olmadıkça zamm-ı ḣâ’yla خُلٌّ ıtlâk olunmaz. Cemʹi أَخْلَالٌ [aḣlâl] gelir; tekûlu: كَانَ فُلَانٌ لِي وُدًّا وَخُلًّا وَهُوَ بِالْكَسْرِ وَالضَّمِّ أَيْ صَدِيقًا مُخْتَصًّا أَوْ لَا يُضَمُّ إِلَّا مَعَ وُدٍّ

اَلْخَلُّ [el-ḣall] (ḣâ’nın fethi ve lâm’ın teşdîdiyle) Tâze üzümün ve gayrının şırasından humûzat bulan nesneye denir ki sirke taʹbîr olunur. Ve lafz-ı mezbûr ʹArabî-yi sahihtir. Ondan bir mikdâra خَلَّةٌ [ḣallet] denir tâ-i tahsîsle. Ve sirke tâze üzümden ve kuru üzümden ve hurmâ ve şeker ve ʹasel ve incir emsâlinden ve pirinç misilli hubûbâttan tertîb olunur. Ecved ve efdali خَلُّ الْخَمْرِ [ḣallu’l-ḣamr]dır, yaʹnî tâze üzüm şırasından olan sirkedir, ibtidâ hamr olmadıkça sirke olmakla خَلُّ الْخَمْرِ [ḣallu’l-ḣamr] ıtlâk olunur. Ve sâ΄irin şıraları evvel-i emrden sirke olur. Ve bu sirke iki latîf cevherden mürekkebdir ki bârid ve hârrdır; miʹdeye ve diş etine ve kurûh-ı habîseye ve giciğe nâfiʹ ve haşerât sokmasına ve afyon tenâvülünün mazarratına ve âteş yanığına ve vecaʹ-ı esnânâ ve âteşte germ olanının buhârı istiskâya ve ʹusr-i semʹe ve kulak gürültüsüne ve çınıltısına be-gâyet müfîddir.

Vankulu Lugatı - الخل maddesi

اَلْخَلُّ [el-ḣall] (ḣâ’nın fethi ve lâm’ın teşdîdiyle) Sirke ki matʹûmât kabîlindendir; yukâlu: مَا فُلَانٌ بِخَلٍّ وَلَا خَمْرٍ أَيْ لَا خَيْرَ فِيهِ وَلَا شَرَّ Kezâ kâle Ebû ʹUbeyd. Ve

خَلٌّ [ḣall] Kumda olan yola dahi derler, طَرِيقٌ فِي الرَّمْلِ maʹnâsına, tezkîr ve te΄nîsi câ΄izdir; yukâlu: حَيَّةُ خَلٍّ كَمَا يُقَالٌ أَفْعَى صَرِيمَةٍ ve صَرِيمَةٌ [ṡarîmet] ṡâd-ı mühmele ile kum keseğine derler. Ve

خَلٌّ [ḣall] Recül-i nahîfe dahi derler ki muhtellü’l-cism ola. ve

خَلٌّ [ḣall] Köhne olan sevbe dahi derler. Ve

خَلٌّ [ḣall] Et az olmağa dahi derler, kıllet-i lahm maʹnâsına, Kisâ΄î rivâyeti üzere.