Kamus-ı Muhit - فتل maddesi

اَلْفَتْلُ [el-fetl] (قَتْلٌ [ḵatl] vezninde) Bükmek maʹnâsınadır; yukâlu: فَتَلَ الْحَبْلَ فَتْلًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا لَوَّاهُ فَهُوَ فَتِيلٌ وَمَفْتُولٌ Ve yüzü bir tarafa çevirmek maʹnâsına müstaʹmeldir; yukâlu: فَتَلَ وَجْهَهُ عَنْهُمْ إِذَا صَرَفَهُ Ve فَتْلُ ذُؤَابَةٍ [fetlu žu΄âbet] bir adamı hudʹa ile re΄y ve endîşesinden izâle eylemekten kinâye olur; yukâlu: فَتَلَ ذُؤَابَتَهُ إِذَا أَزَالَهُ عَنْ رَأْيِهِ Ve fi’l-emsâli: “مَا زَالَ يَفْتِلُ مِنْ فُلَانٍ فِي الذِّرْوَةِ وَالْغَارِبِ” أَيْ يَدُورُ مِنْ وَرَاءِ خَدِيعَتِهِ Yaʹnî “Hîle ve hudʹa ardından dolanır ki onu fend ve mekr ile maglûb eylemeğe saʹy eder.” Şârih der ki Nihâye’de ve minhu hadîsu’z-Zubeyr ennehu se΄ele ʹÂ΄işe radıyallâhu ʹanhumâ el-hurûce ile’l-Baṡra: “فَأَبَتْ عَلَيْهِ فَمَا زَالَ يَفْتِلُ فِي الذِّرْوَةِ وَالْغَارِبِ” ʹibâretinin tefsîrinde bu vechle mersûmdur ki ذِرْوَةٌ [žirvet]ten murâd hörgücün yukarısı ve غَارِبٌ [ġârib] hörgüç ile boynun aralığıdır. Mesel-i mezbûrun aslı budur ki serkeş deveye yular geçirmek murâd eden kimse ibtidâ ذِرْوَةٌ [žirvet] ve غَارِبٌ [ġârib]ini sığayarak ve boynunu okşayarak ve tüylerini lutfla örüp bükerek kendisine mûnis ve râm edip bu takrîble ona yular geçirir. Baʹdehu mutlakan letâyifü’l-hiyel ile aldatmakta istiʹmâl olundu. Ve

فَتْلٌ [fetl] Bülbül ötmek maʹnâsına müstaʹmeldir; yukâlu: فَتَلَ الْبُلْبُلُ إِذَا صَاحَ

Vankulu Lugatı - فتل maddesi

اَلْفَتْلُ [el-fetl] (fâ’nın fethi ve tâ’nın sükûnuyla) Bükmek; tekûlu: فَتَلْتُ الْحَبْلَ وَغَيْرَهُ مِنَ الْبَابِ الثَّانِي ve yukâlu: مَا زَالَ فُلَانٌ يَفْتِلُ مِنْ فُلَانٍ فِي الذِّرْوَةِ وَالْغَارِبِ أَيْ يَدُورُ مِنْ وَرَاءِ خَدِيعَتِهِ Ve ذِرْوَةٌ [žirvet] hörgüç ve غَارِبٌ [ġârib] hörgüç ile boyun ara yeridir, yaʹnî hîle ve hudʹa ile onu maglûb edinmeğe sâʹîdir. Ve

فَتْلٌ [fetl] Sarf etmeğe dahi derler; yukâlu: فَتَلَهُ عَنْ وَجْهِهِ فَانْفَتَلَ أَيْ صَرَفَهُ فَانْصَرَفَ Pes bu kelâmda فَتْلٌ [fetl] لَفْتٌ [left]ten maklûbdur.