Kamus-ı Muhit - أمي maddesi

اَلْأُمِّيُّ [el-ummiyy] (hemzenin zammıyla) ve

اَلْأُمَّانُ [el-ummân] (رُمَّانٌ [rummân] vezninde) Yazı yazmak bilmeyen adama denir, ʹalâ-kavlin şol adama denir ki aslâ okuyup yazmayı taʹlîm ve taʹallüm eylemeyen tâ΄ife içre neş΄et eylemekle onlar gibi okuyup yazmaktan ve yazıyı ve okumayı bilmekten bî-behre olup ve o cibillet üzere neşvünemâ bulmuş ola; yukâlu: هُوَ أُمِّيٌ وَأُمَّانٌ وَهُوَ مَنْ لَا يَكْتُبُ أَوْ مَنْ عَلَى خَلْقِهِ الْأُمَّةُ لَمْ يَتَعَلَّمِ الْكِتَابَ وُهُوَ بَاقٍ عَلَى جِبِلَّتِهِ Şârih der ki burada أُمَّانٌ [ummân] kelimesini aslı أُمَّانِيٌّ idi, elif ve nûn tagyîr-i niseb içindir ve tahfîfen yâ΄ mahzûftur. Ve عَلَى خِلْقَةِ الْأُمَّةِ kavlinde أُمَّةٌ kelimesinden murâd kavm ve cemâʹat-iʹArabdır, zîrâ onlar ʹilm ve kitâbetten bî-behre idiler. Ve vâlide murâd olduğuna göre vâlidesinden tevellüdü hilkat üzere demektir ki o makûle efʹâl ve evzâʹdan ʹârî olur yâhûd anasının hilkati üzeredir ki nisvân kısmı ders ve kitâbetten bî-behre olurlar. Ve bu vasf-ı Mefhar-ı ʹâlem sallallâhu ʹaleyhi ve sellem hakkında fazîlet-i celiyyedir, bilâ-taʹallüm ʹulûm-ı evvelîn ü âhirîni câmiʹ ve kelimât-ı mektûbeyi ve kitâbeti ʹâlim olması muʹcize-i kübrâdır. Mütercim der ki bir kimsenin ʹilmen ve taʹlîmen kendileri üzere fazl ve tefevvuku nakîsasından masûn olması dahi fezâ΄il-i mezkûredendir. İntehâ. Ve

أُمِّيٌّ [ummiyy] Aslâ söz bilmez gabî ve ʹâciz ve nâ-tırâş ve nâ-mü΄eddeb kimseye ıtlâk olunur; yukâlu: رَجُلٌ أُمِّيٌ أَيْ غَبِيٌّ جِلْفٌ جَافٍ قَلِيلٌ الْكَلَامِ