Kamus-ı Muhit - الخمس maddesi

اَلْخُمْسُ [el-ḣums] (ḣâ’nın zammıyla) ve

اَلْخُمُسُ [el-ḣumus] (zammeteynle) Beşte bire denir, penç yek maʹnâsına; yukâlu: أَخَذَ خُمُسَ أَمْوَالِهِمْ وَخُمُسَهَا أَيْ جُزْءًا مِنْ خَمْسَةٍ

اَلْخَمْسُ [el-ḣams] (لَمْسٌ [lems] vezninde) Kavmin mâllarının humsunu yaʹnî beşte birini almak maʹnâsınadır; tekûlu: خَمَسْتُهُمْ خَمْسًا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا أَخَذْتَ خُمْسَ أَمْوَالِهِمْ Ve bir cemâʹatin beşincisi olmak, ʹalâ-kavlin kendi nefsiyle onları tamâm beş nefer kılmak maʹnâsınadır; tekûlu: خَمَسْتُهُمْ خَمْسًا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي أَيْ كُنْتُ خَامِسَهُمْ أَوْ كَمَّلْتُهُمْ خَمْسَةً بِنَفْسِي Maʹneyeyn-i mezbûreyn beyninde fark hafîcedir, zîrâ maʹnâ-yı ahîrde terâhî-i zamânî lâzım değildir.

اَلْخِمْسُ [el-ḣims] (ḣâ’nın kesriyle) Deve kısmının susuz kaldığı günlerden bir güne denir ki üç gün otlakta kalıp dördüncü gün suya gelmektir. Şirb-i evvel mahsûbdur, niteki عِشْرٌ [ʹişr] mâddesinde dahi böylecedir; yukâlu: اَلْخِمْسُ شَرُّ الْأَظْمَاءِ وَهُوَ أَنْ تَرْعَى ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ وَتَرِدَ الرُّبْعَ وَهِيَ إِبِلٌ خَوَامِسُ Ve

خِمْسٌ [Ḣims] Bir recül adıdır. Ve Yemen mülûkundan birinin adıdır ki خِمْسٌ [ḣims] dedikleri kumaşı ibtidâ kendisi için ihtirâʹ eylediler. Ve şol beyâbâna denir ki suyu baʹîd olmakla develerin suya gelmeleri yevm-i şürblerinden başka dördüncü günde ola.

Vankulu Lugatı - الخمس maddesi

اَلْخُمْسُ [el-ḣums] (ḣâ’nın zammı ve mîm’in sükûnuyla) Beş bölükte bir bölük.

اَلْخَمْسُ [el-ḣams] (ḣâ’nın fethi ve mîm’in sükûnuyla) Kavmin mâllarının خُمْسٌ [ḣumus]ın almak; tekûlu: خَمَسْتُ الْقَوْمَ أَخْمُسُهُمْ مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا أَخَذْتَ مِنْهُمْ خُمْسَ أَمْوَالِهِمْ Ve

خَمْسٌ [ḣams] Kavmin beşincisi olmağa da derler yâhûd kendi nefsinle onları tamâm beş kılmağa derler. Ve bu iki maʹnânın farkı hafî değildir, zîrâ maʹnâ-yı ahîrde terâhî-i zamânî lâzım değildir bi-hilâfi’l-evvel; tekûlu: خَمَسْتُهُمْ أَخْمُسُهُمْ إِذَا كَنْتَ خَامِسَهُمْ أَوْ كَمَّلْتَهُمْ خَمْسَةً بِنَفْسِكَ

اَلْخِمْسُ [el-ḣims] (ḣâ’nın kesri ve mîm’in sükûnuyla) Deve susuz kaldığı günlerden bir nevʹdir ki üç gün otlakta yürüyüp dördüncü gün suya gelmektir. Ve

خِمْسٌ [Ḣims] Ricâlden birinin adıdır. Ve

خِمْسٌ [ḣims] Yemen büredlerinden bir nevʹe dahi derler ki onu ibtidâ işleten Yemen beylerinden خِمْسٌ [Ḣims] demekle maʹrûf kimse idi.