Kamus-ı Muhit - الضل maddesi

اَلضِّلُّ [eḋ-ḋill] (ḋâd’ın kesriyle ve zammıyla) ضَلَالٌ [ḋalâl]dan ismdir, azgınlığa denir; ve minhu kavluhum mübâlagaten: هُوَ ضِلُّ بْنُ ضِلِّ بْنِ ضِلٍّ أَيْ مُنْهَمِكٌ فِي الضَّلَالَةِ أَوْ لَا يُعْرَفُ هُوَ وَأَبُوهُ أَوْ لَا خَيْرَ فِيهِ Ve tefsîr-i sânîye göre ضِيَاعٌ [ḋiyâʹ] maʹnâsından olur.

اَلضُّلُّ [eḋ-ḋull] (ḋâd’ın zammıyla) Azmağa denir ki zikr olundu. Ve gaybûbet ve fikdân maʹnâsına müstaʹmeldir; ve minhu’l-meselu: “يَا ضُلَّ مَا تَجْرِي بِهِ الْعَصَا” أَيْ يَا فَقْدَهُ وَيَا تَلَفَهُ Bu meseli ibtidâ melik-i Cezîre olan Cežîme’nin hemşîre-zâdesi ʹAmr tekellüm eyledi. Ve عَصَا [ʹaṡâ] Cežîme’nin bindiği kısrağın ismidir ki be-gâyet yüğrük idi, vaktâ ki melike-i Ḩîre olan Zebbâ’nın desîsesiyle Cežîme mezbûre tarafına ʹâzim ve dâm-ı hîlesine giriftâr oldukta vezîri olan Ḵaṡîr feres-i merkûmeye binip geriye firâr eyledi, vusûlünde ʹAmr, Ḵaṡîr’i عَصَا [ʹaṡâ] üzere tek ü tenhâ ıraktan gördükte kelâm-ı mezbûru tekellüm eyledi; tevakkuʹ-ı şerr ü şûr maʹrizinde îrâd olunur.

اَلضَّلَالُ [eḋ-ḋalâl] ve

اَلضَّلَالَةُ [eḋ-ḋalâlet] (ḋâd’ların fethiyle) ve

اَلضَّلُّ [eḋ-ḋall] (ḋâd’ın fethi ve zammıyla) ve

اَلضَّلْضَلَةُ [eḋ-ḋalḋalet] (زَلْزَلَةٌ [zelzelet] vezninde) ve

اَلْأُضْلُولَةُ [el-uḋlûlet] (أُضْحُوكَةٌ [uḋḩûket] vezninde) ve

اَلضِّلَّةُ [eḋ-ḋillet] (ḋâd’ın kesriyle) ve

اَلضَّلَلُ [eḋ-ḋalel] (fethateynle) Yol azgınlığına ve yolsuzluğa ve güm-râhlığa denir ki ismdir, hidâyet mukâbilidir; yukâlu: هُوَ فِي الضَّلَالِ وَالضَّلَالَةِ وَالضَّلِّ وَالضَّلْضَلَةِ وَالْأُضْلُولَةِ وَالضِّلَّةِ وَالضَّلَلِ أَيْ ضِدُّ الْهُدَى وَالرَّشَادِ Şârihin beyânına göre mü΄ellif masdar ile ismi muhtelit eylemiştir, zîrâ ضَلَالٌ [ḋalâl] ile ضَلَالَةٌ [ḋalâlet] masdarlardır ve mâ-ʹadâsı ismlerdir. İntehâ. Lâkin ism olarak dahi istiʹmâl olunurlar. Ve masdariyyet sûretinde azgın ve güm-râh olmak maʹnâsınadır ki yol azmak maʹnâsından me΄hûzdur; tekûlu: ضَلَلْتَ يَا رَجُلُ كَزَلَلْتَ يَعْنِي مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَيُقَالُ ضَلِلْتَ كَمَلِلْتَ يَعْنِي مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ ضَلَالًا وَضَلَالَةً ضِدُّ اهْتَدَيْتَ

Vankulu Lugatı - الضل maddesi

اَلضُّلُّ [eḋ-ḋull] (ḋâd’ın zammı ve lâm’ın teşdîdiyle) İsmdir, maʹnâ-yı mezkûrdan; minhu kavluhum: هُوَ ضُلُّ بْنُ ضُلٍّ إِذَا كَانَ لَا يُعْرَفُ وَلَا يُعْرَفُ أَبُوهُ وَكَذَالِكَ قَوْلُهُ هُو الضَّلَالُ بْنُ التَّلَالِ Ve تَلَالٌ [telâl] kezâlik ضَلَالٌ [ḋalâl] maʹnâsın te΄yîd eder lafzdır.