Kamus-ı Muhit - ثم maddesi

ثَمَّ [šamp;emme] (šamp;â’nın fethiyle) Bir ismdir ki onunla mekân-ı baʹîde işâret olunur, هَنَّاكَ maʹnâsınadır ki orada demektir; tekûlu: رَأَيْتُهُ ثَمَّ أَيْ هَنَّاكَ Burada هَنَّاكَ kelimesi hâ-i meftûha ve nûn-ı müşeddede iledir. Ve işbu ثَمَّ [šamp;emme] kelimesi zarftır, iʹrâbla tasarruf olunmaz. Ve işbu: ﴿إَذَا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ﴾ اَلْآيَة kerîmesinde ثَمَّ kelimesi رَأَيْتَ fiʹlinin mefʹûlü olmak üzere muʹreb olmasına kâ΄il olanlar vehm eylediler. Mütercim der ki sâhib-i Keşşâf’ın beyânına göre رَأَيْتَ fiʹlinin zâhir ve mukadder mefʹûlü yoktur, ʹumûm ve şüyûʹa dâlldır, yaʹnî masdarı lâm-ı istigrâkla mukadderdir ki إِذَا وَجَدْتَ الرُّؤْيَةَ ثَمَّ sebkindedir, pes maʹnâ “Râ΄înin basarı nereye uğrarsa naʹîm-i kesîr ve mülk-i kebîrden gayrı nesne idrâk olunmaz” demektir.Ve ثَمَّ lafzı zarfiyyet üzere mansûbdur,فِي الْجَنَّةِ demektir.

ثُمَّ [šamp;umme] (šamp;â’nın zammı ve mîm-i müşeddedenin fethiyle) Harftir, yaʹnî harf-i ʹatftır, umûr-ı selâseyi iktizâ eder, yaʹnî üç maʹnâya delâlet eder ve her birinde nahviyyûnun ihtilâfı vardır: Evvel mâ-baʹdini hükmde mâ-kabline teşrîk eder. Baʹzılar ʹindinde gâhca bu maʹnâdan tahallüf eder ki ʹâtıfe olmayıp zâ΄id olur, ke-mâ fî-kavlihi taʹâlâ: ﴿وَظَنُّوا أَنْ لَا مَلْجَأَ مِنَ اللهِ إِلَّا إِلَيْهِ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ﴾ Sânî tertîb iktizâ eder, ʹalâ-kavlin iktizâ eylemez, ke-mâ fî kavlihi taʹâlâ: ﴿وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسَانِ مِنْ طِينٍ ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ﴾ الآية Sâlis mühlet iktizâ eder, ʹalâ-kavlin gâhca bundan mütehallif olur ki ke-kavlike أَعْجَبَنِي مَا صَنَعْتَ الْيَوْمَ ثُمَّ مَا صَنَعْتَ أَمْسِ أَعْجَبُZirâ burada ثُمَّ kelimesi tertîb-i ihbâr içindir, zikr olunan ihbâreyn beyninde ise mühlet ve terâhî yoktur.

Vankulu Lugatı - ثم maddesi

اَلثَّمُّ [ešamp;-šamp;emm] (šamp;â’nın fethi ve mîm’in teşdîdiyle) Bir nesneyi ثُمَامٌ [šamp;umâm] dedikleri otla sedd edip meremmet etmek; tekûlu: ثَمَمْتُ الشَّيْءَ أَثُمُّهُ مِنَ الْبَابِ الْأَوَّلِ إِذَا أَصْلَحْتَهُ بِالثُّمَامِ Ve minhu kîle: ثَمَمْتُ أُمُورِي إِذَا أَصْلَحْتَهَا وَرَمَمْتَهَا Ve minhu kavluhum: كُنَّا أَهْلَ ثَمَّةٍ وَرَمَّةٍYaʹnî “Onun ıslâhının ve meremmetinin ehliyiz.” Ve

ثَمٌّ [šamp;emm] Koyun ağzıyla otu koparmağa dahi derler; yukâlu: ثَمَّتِ الشَّاةُ النَّبْتَ بِفِيهَا إِذَا أَقْلَعَتْهُ Ve

ثَمٌّ [šamp;emm] Bir nesneyi cemʹ etmeğe dahi derler; tekûlu: ثَمَمْتُ الشَّيْءَ إِذَا جَمَعْتَهُ

ثَمَّ [šamp;emme] (šamp;â’nın fethi ve mîm’in teşdîdiyle) O arada demek olur, هُنَاكَ maʹnâsına. Ve ثَمَّ [šamp;emme] ifâde-i buʹd etmede هُنَا gibidir, ifâde-i kurb etmede.

ثُمَّ [šamp;umme] (šamp;â’nın zammı ve mîm’in teşdîdiyle) Harf-i ʹatftır, tertîb ve terâhiye delâlet eder. Ve gâh olur, onun üzerine tâ dahi idhâl edip ثُمَّتَ derler, nitekim şâʹirin şiʹrinde “فَمَضَيْتُ ثُمَّتَ قُلْتُ لَا يَعْنِينِي” vâkiʹ olmuştur.