Kamus-ı Muhit - تأويل maddesi

Mü΄ellifin Baṡâ΄ir’de beyânına göre تَفْسِيرٌ [tefsîr] kelimesinin iştikâkında ihtilâf olundu. Baʹzılar ʹindinde lafz-ı تَفْسِيرٌ [tefsîr]den menkûldür ki tabîbin teşhîs-i ʹillet için kârûre-i marîza nazar eylemesinden ʹibârettir. Ve baʹzılar icrâ-yı feres maʹnâsına olan تَفْسِيرٌ [tefsîr]den ve baʹzılar keşf maʹnâsına olan سَفْرٌ [sefr]den me΄hûzdur dediler. Ve hakîkat-ı ʹörfiyyesi bir lafzdan murâd olup ve fehmden muhtebis olan maʹnâyı keşf ve îzâhtan ʹibârettir. Ve تَأْوِيلٌ [te΄vîl] rücûʹ maʹnâsına olan أَوْلٌ [evl]den me΄hûzdur. Pes ʹinde’l-müfessirîn bir âyet-i kerîmenin maʹnâsını bir nesneye ircâʹla beyân eylemekten ʹibârettir. Ve baʹzılar أَوَّلَ lafzından me΄hûzdur dediler. Buna göre تَأْوِيلٌ [te΄vîl] kelâmı evveline sarf ve ircâʹ eylemekten ʹibâret olur. Ve baʹzılar hükm ve siyâset maʹnâsına olan إِيَالَةٌ [iyâlet]ten me΄hûzdur dediler. Buna göre تَأْوِيلٌ [te΄vîl], مُؤَوِّلٌ [mu΄evvil] olan kimse zihn ve fikrini sırr-ı kelâmın tetebbuʹuna taslît eylemekten ʹibârettir ki kelimeden maksûd olan maʹnâ zâhir ve murâd-ı mütekellim ʹayân ola; pes تَفْسِيرٌ [tefsîr] ile تَأْوِيلٌ [te΄vîl] beyninde fark olur. تَفْسِيرٌ [tefsîr] nüzûl-ı âyetin sebebinden bahs ve min haysü’l-lüga mevziʹ-i kelâmın beyânına müteʹallik mâddeye mübâşeretten ʹibârettir. Ve تَأْوِيلٌ [te΄vîl] esrâr-ı âyâtı ve estâr-ı kelimâtı tefahhus ve ehad-ı ihtimâlât-ı âyeti taʹyîn eylemekten ʹibârettir ki vücûh-ı muhtelifeye muhtemel olan âyette olur. İntehâ. Ve

تَأْوِيٌل [te΄vîl] Rü΄yâ taʹbîr eylemek maʹnâsına müstaʹmeldir; yukâlu: أَوَّلَ الرُّؤْيَا إِذَا عَبَّرَهُ Ve

تَأْوِيلٌ [te΄vîl] Bir hoş-bû nebât adıdır. Ve bu تَنْبِيتٌ [tenbît] bâbındandır, yaʹnî تَفْعِيلٌ [tefʹîl] vezninde gelen ismlerdendir.