Vankulu Lugatı - حاشى maddesi

حَاشَى [ḩâşâ] (ḩâ’nın fethi ve yâ’nın âhirinde kasrıyla) Fiʹl-i mâzîdir ki makâm-ı tenzîhte istiʹmâl olunur; yukâlu: حَاشَا لَكَ ve حَاشَاكَ Bu ikisinin maʹnâsı birdir. Ve حَاشَا لِلَّهِ dahi derler مَعَاذَ اللهِ maʹnâsına. Ve âyet-i kerîmede ﴿حَاشَ لِلَّهِ﴾ (يوسف، 31، 51) dahi kırâ΄at olunmuştur, kitâb-ı kerîmde olan resme tebeʹiyyetle ve illâ aslı حَاشَى dır. Cevherî’nin bu kelâmı hazâzetten hâlî değildir, zîrâ istiʹmâl-i ʹArabda حَاشَا [ḩâşâ]nın âhirinden elifin hazfi câ΄iz olıcak kitâba tebeʹiyyetle bilâ-elif kırâ΄at olundu demek ne şey΄-i mukayyed olur, hâlâ ki elifin hazfi câ΄iz olması ʹan-karîb gelir inşâallâhu taʹâlâ. Ve

حَاشَى [ḩâşâ] Bir kelimedir ki onunla istisnâ olunur. Ve gâh olur harf dahi olur, fiʹl olduğu zamânda mâ-baʹdin mansûb kılıp ضَرَبْتُهُمْ حَاشَى زَيْدًا dersin. Ve harf olduğu zamânda mâ-baʹdin mecrûr kılarsın. Ve Sîbeveyhi eyitti: حَاشَى [ḩâşâ] harftir gayrı değildir, zîrâ fiʹl olsa sıla olması câ΄iz olurdu, خَلَا [ḣalâ] kelimesi sıla olduğu gibi.Vaktâ ki جَاءَنِي الْقَوْمُ مَا حَاشَى زَيْدًا mümteniʹ olduysa maʹlûm oldu ki bu fiʹl değildir dedi. Ve Muberred ʹArabların مَا أُحَاشِي مِنْ أَحَدٍ dedikleri kavlleriyle istidlâl edip حَاشَا gâh olur fiʹl olur dedi, zîrâ tasarruf fiʹliyyete delâlet eyler. Ve حَاشَى لِزَيْدٍ dedikleriyle dahi istidlâl edip eger fiʹl olmayaydı, ona harfin taʹalluku câ΄iz olmaz idi, zîrâ harfin harfe taʹalluku câ΄iz değildir dedi. Ve حَاشَا [ḩâşâ]nın âhirinden elif hazf olduğuyla dahi istidlâl edip eger harf olsa naks câ΄iz olmazdı, zîrâ hazf ve naks esmâda ve efʹâlde olur, harfte olmaz dedi.