Vankulu Lugatı - قرع الميسم maddesi

اَلْقَرْعُ [el-ḵarʹ] (ḵâf’ın fethi ve râ’nın sükûnuyla) Kakmak; yukâlu: قَرَعْتُ الْبَابَ أَقْرَعُهُ قَرْعًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ Ve ʹArabların “إِنَّ الْعَصَا قُرِعَتْ لِذِي الْحِلْمِ” dedikleri kavllerinden murâd budur ki ʹArab hâkimlerinden biri pîr olup hirâfet mertebesine vardıkta kızına eyitti: Kaçan hükmümde bir muhalif vazʹ edersem bana tenbîh için ʹasâ ile kalkanı dakk eyle tâ ki mütenebbih olup rücûʹ eyleyem dedi. Ve

قَرْعٌ [ḵarʹ] Başa değnek ile vurmağa dahi derler, فَرْعٌ [ferʹ] maʹnâsına fâ ile nitekim mürûr etti; yukâlu: قَرَعْتُ رَأْسَهُ بِالْعَصَا قَرْعًا Ve

قَرْعٌ [ḵarʹ] Kâsede olanı hep içti demek mahallinde dahi istiʹmâl olunur; yukâlu: قَرَعَ الشَّارِبُ بِالْإِنَاءِ جَبْهَتَهُ Yaʹnî kâsenin kenârıyla alnını vurdu içinde olanı cümleten içmekle. Ve

قَرْعٌ [ḵarʹ] Erkek, dişiye varmağa dahi derler; yukâlu: قَرَعَ الْفَحْلُ النَّاقَةَ يَقْرَعُهَا قَرْعًا Ve

قَرْعٌ [ḵarʹ] Kabağa dahi derler حِمْلُ الْيَقْطِينِ maʹnâsına. Ve يَقْطِينٌ [yaḵṯîn] kabak teveğine derler. Ve

قَرْعُ الْمِيسَمِ [ḵarʹu’l-mîsem] Dâg vuracak âlete dahi derler. Ve

قَرْعٌ [ḵarʹ] Ev önü davardan hâlî olmak maʹnâsına da gelir; yukâlu: قَرِعَ الْفِنَاءُ إِذَا خَلَا مِنَ الْغَاشِيَةِ Yaʹnî kaçan finâ-yı dâr غَاشِيَةٌ [ġâşiyet]ten hâlî olsa. Ve غَاشِيَةٌ [ġâşiyet]ten murâd ev önünde yatan davardır; yukâlu: نَعُوذُ بِاللهِ مِنْ قَرْعِ الْفِنَاءِ وَصَفَرِ الْإِنَاءِ Ve صَفَرٌ [ṡafer] dahi hâlî olmak maʹnâsınadır. Ve مُرَاحٌ قَرِعٌ [murâḩ ḵariʹ] dahi derler râ’nın kesriyle, kaçan deve durduğu yer deveden hâlî olsa. Ve Šaʹleb eyitti: نَعُوذُ بِاللهِ مِنْ قَرْعِ الْفِنَاءِ derler râ’nın sükûnuyla, lâkin bu kıyâsa muhâliftir, zîrâ bâb-ı râbiʹ lâzım oldukta masdarı fethateynle gelir, sükûn ile gelmek kıyâsa muhâliftir. Ve fi’l-hadîsi ʹan ʹÖmer radıyallâhu ʹanhu: “قَرِعَ حَجُّكُمْ” أَيْ حَلَّتْ أَيَّامُ الْحَجِّ مِنَ النَّاسِ Ve belâ erişmeğe dahi derler; yukâlu: قَرِعَتْهُمْ قَوَارِعُ الدَّهْرِ إِذَا أَصَابَتْهُمْ