Kamus-ı Muhit - أبتعون maddesi

أَبْتَعُونَ [ebteʹûn] Bir kelimedir ki أَجْمَعُونَ lafzına teʹkîd için itbâʹan zikr olunur, أَكْتَعُونَ [ekteʹûn] ve أَبْصَعُونَ [ebṡaʹûn] gibi; yukâlu: جَاءَ الْقَوْمُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ أَكْتَعُونَ أَبْصَعُونَ أَبْتَعُونَ إِتْبَاعَاتٌ لِأَجْمَعِينَ Bunların üçü de أَجْمَعُونَ lafzına itbâʹ olmakla hemân onun ʹakibinde zikr olunurlar, tertîb-i mezkûr üzere yâhûd أَجْمَعُونَ kelimesinden sonra tertîbleri yoktur, murâd eylediğini takdîm irâdene mütevakkıftır; ve yukâlu: جَاءَتِ النِّسَاءُ جُمَعَ كُتَعَ بُصَعَ بُتَعَ Mecmûʹunda evvelin zammı ve sânînin fethiyledir; ve yukâlu: جَاءَتِ الْقَبِيلَةُ جَمْعَاءَ كَتْعَاءَ بَصْعَاءَ بَتْعَاءَ Cümlesi de حَمْرَاءُ [ḩamrâ΄] veznindedir. Gerçi vech-i mezkûr üzere tertîb-i merkûm lâzım değildir, hemân كُلٌّ kelimesinden sonra “ج،م،ع” mâddesinden mesbûk olanı îrâd edip baʹdehu sâ΄irlerini ne gûne zikr edersen irâdene menûttur, lâkin “ك،ت،ع” mâddesinden masûg olanı bâkîlere ve “ب،ص،ع” mâddesinden mesbûku “ب،ت،ع” mâddesinde takdîm eylemek muhtârdır. Ve İmâm Ferrâ΄, ʹArab’dan أَعْجَبَنِي الْقَصْرُ أَجْمَعَ وَالدَّارُ جَمْعَاءَ ʹibâretiyle hikâye eylemiştir. أَجْمَعُ ve جَمْعَاءُ kelimeleri hâliyyet üzeredir, lâkin أَجْمَعِينَ ve جُمَعُ kelimelerinde ancak tevkîdi câ΄iz görmüştür. Ve İbn Durustuveyh أَجْمَعِينَ lafzında hâliyyeti dahi tecvîz eylemiştir. Ve sahîh olan bu kavldir; binâ΄enʹaleyh işbu “فَصَلُّوا جُلُوسًا أَجْمَعِينَ وَأَجْمَعُونَ” hadîs-i şerîfi vecheyn-i mezbûreynle rivâyet olunmuştur. Hattâ baʹzılar أَعْنِيكُمْ أَجْمَعِينَ te΄vîliyle أَجْمَعِينَ lafzını zamîr-i mukadder-i mansûbdan te΄kîd iʹtibâr eylemiştir.