Kamus-ı Muhit - الخلف maddesi

اَلْخَلِفُ [el-ḣalif] (كَتِفٌ [ketif] vezninde) Gebe nâkalara denir, مَخَاضٌ [meḣâḋ] maʹnâsına; müfredi خَلِفَةٌ [ḣalifet]tir. Şârih der ki baʹzılar ʹindinde خَلِفَةٌ [ḣalifet]in cemʹi min-gayri lafzihi مَخَاضٌ [meḣâḋ]dır, niteki نِسَاءٌ [nisâ΄] مَرْأَةٌ [mer΄et]in cemʹidir ve baʹzen lafzından خَلِفَاتٌ [ḣalifât] üzere cemʹlenir. Buna göre خَلِفٌ [ḣalif] cemʹ-i cinsi olur. İntehâ.

اَلْخُلْفُ [el-ḣulf] (ḣâ’nın zammıyla) إِخْلاَفٌ [iḣlâf]tan ismdir, emr-i müstakbel husûsunda olan kizb ve dürûga denir, niteki emr-i mâzîde olana كَذِبٌ [kežib] mahsûstur. Pes خُلْفٌ [ḣulf] bir nesneyi söyleyip fiʹle ihrâc eylememekten ʹibârettir. Ve baʹzılar ʹindinde خُلْفٌ [ḣulf] vaʹdeye mahsûs kizbe hâstır ki vaʹde vefâ eylememekten ʹibârettir; yukâlu: مَوْعِدُهُ كُلُّهٌ خُلْفٌ أَيْ كَذِبٌ لاَ يُنْجِزِهُ Ve خُلْفٌ [ḣulf] خَلِيفٌ [ḣalîf] lafzından cemʹdir, cemîʹ-i maʹânîsinde; ke-mâ se-yuzkeru.

اَلْخِلْفُ [el-ḣilf] (ḣâ’nın kesriyle) Muhtelif olan şey΄e denir. Birbirine muhtelif olan iki şey΄e خِلْفَانِ [ḣilfân] denir, meselâ kuyudan kovanın biri suʹûd ve biri nüzûl eylese ehadühümâ âhere nisbetle خِلْفٌ [ḣilf]tir, خِلْفَةٌ [ḣilfet] dahi denir. Ve

خِلْفٌ [ḣilf] Önegü kimseye denir; yukâlu: رَجُلٌ خِلْفٌ أَيْ لَجُوجٌ Ve إِخْلاَفٌ [iḣlâf] lafzından ism olur ki kuyudan su çekmeğe denir. Ve yaz mevsiminde biten çayıra ve otluğa denir. Ve bedende karna doğru gelen hurde eyegülere denir. Ve nâkanın memesi emciğine yâhûd ucuna ki düğmesi olacaktır, ʹalâ-kavlin enseye gelen emciğine denir. Ve ʹinde’l-baʹz خِلْفٌ [ḣilf] nâkanın memesine mahsûstur, niteki koyunun memesine ضَرْعٌ [ḋarʹ] hâstır. Ve hayvân bir sene erkek ve bir sene dişi doğursa o yavruların her birine خِلْفٌ [ḣilf] ve ikisine خِلْفَيْنِ [ḣilfeyn] denir; yukâlu: وَلَدَتِ الشَّاةُ خِلْفَيْنِ إِذَا وَلَدَتْ سَنَةً ذَكَرًا وَسَنَةً أُنْثَى

اَلْخَلَفُ [el-ḣalef] (fethateynle) Pederinden sonra kalan veled-i sâliha denir. Eğer veled-i fâsid ise lâm’ını iskân ile خَلْفٌ [ḣalf] denir. Ve gâh olur ki ehadühümâ âherin makâmında istiʹmâl olunur; yukâlu: هُوَ خَلَفُ صِدْقٍ مِنْ أَبِيهِ إِذَا قَامَ مَقَامَهُ ʹAlâ-kavlin ikisi de müsâvîdir. İmâm Leyšamp; dedi ki lâm’ın sükûnuyla خَلْفٌ [ḣalf] eşrâr olan kâ΄im-makâma ve خَلَفٌ [ḣalef] ahyârına mahsûstur ki fethateynledir; fe-yukâlu: بَقِيَ مِنْهُ خَلَفٌ بِالْفَتْحَتَيْنِ أَيْ وَلَدٌ صَالِحٌ وَخَلْفٌ أَيْ شِرِّيرٌ Ve

خَلَفٌ [ḣalef] (fethateynle) İstihlâf olunmuş nesneye denir, kâ΄im-makâm ve ʹıvaz ve bedel ittihâz olunan nesne gibi; ve minhu tekûlu: أَعْطَاكَ اللهُ خَلَفًا عَنْ تَلَفٍ وَهُوَ مَا يُسْتَخْلَفُ مِنْ شَيْءٍ Ve

خَلَفٌ [ḣalef] أَخْلَفُ [aḣlef] lafzından masdar olur, bir adam solak olmak maʹnâsına; yukâlu: خَلِفَ الرَّجُلُ خَلَفًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا كَانَ أَخْلَفَ أَيْ أَعْسَرَ Ve şaşı gözlü olmak maʹnâsına; yukâlu: خَلِفَ فُلاَنٌ إِذَا كَانَ أَخْلَفَ أَيْ أَحْوَلَ Ve dâ΄imâ sol yanı üzere yengeç gibi yanın yanın yürür gibi olmak maʹnâsınadır; yukâlu: خَلِفَ الرَّجُلُ إِذَا كَانَ مُخَالِفًا عَسِرًا كَأَنَّهُ يَمْشِي عَلَى شِقٍّ Mü΄ellif maʹnâ-yı sâlisi tekrâr eylemiştir. Ve

خَلَفٌ [Ḣalef] Esmâdandır: Ḣalef b. Eyyûb ve Ḣalef b. Temîm ve Ḣalef b. Ḣâlid ve Ḣalef b. Ḣalîfe ve Ḣalef b. Sâlim ve Ḣalef b. Mehdân ve Ḣalef b. Mûsâ ve Ḣalef b. Hişâm ve Ḣalef b. Muḩammed ve Ḣalef b. Mehrân muhaddislerdir. Ve Ebû Ḣalef iki nefer tâbiʹîlerdir. Ve

خَلَفٌ [ḣalef] Nâka gebe olmak maʹnâsınadır; yukâlu: خَلِفَتِ النَّاقَةُ خَلَفًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا كَانَ خَلِفَةً أَيْ حَامِلاً

Vankulu Lugatı - الخلف maddesi

اَلْخَلِفُ [el-ḣalif] (ḣâ’nın fethi ve lâm’ın kesriyle) Hâmile olan nâkalar.

اَلْخُلْفُ [el-ḣulf] (ḣâ’nın zammı ve lâm’ın sükûnuyla) İsmdir, إِخْلَافٌ [iḣlâf]tan. Ve

خُلْفٌ [ḣulf] Müstakbelâta nazaran istiʹmâl olunur,كَذِبٌ [kezib] mâzîlere nazaran istiʹmâl olunduğu gibi.

اَلْخِلْفُ [el-ḣilf] (ḣâ’nın kesri ve lâm’ın sükûnuyla) Nâkanın memesi başlarıdır, gerek mukaddem gerek muʹahhar olsun.

اَلْخَلَفُ [el-ḣalef] (fethateynle) Kâ΄im-i makâm maʹnâsına; yukâlu: هُوَ خَلَفُ سُوءٍ مِنْ أَبِيهِ إِذَا قَامَ مَقَامَهُ Aḣfeş eyitti: Bunda feth ve sükûn berâberdir, izâfet ve ifrâd hâlinde.Ve baʹzılar izâfette tahrîk edip خَلَفُ صِدْقٍ der ve ifrâdda sâkin kılıp bununla izâfet ve ifrâd hâletlerinin farkın eder. Ve

خَلَفٌ [ḣalef] Halîfe nasb olunan kimseye de derler.

اَلْخَلْفُ [el-ḣalf] Art ki قُدَّامٌ [ḵuddâm]ın nakîzidir. Ve

خَلْفٌ [ḣalf] Bir karndan sonra gelen karna dahi derler; yukâlu: هَؤُلَاءِ خَلْفٌ سُودٌ Bu kelâmı şol kimseler hakkında söylerler ki kendilerden ekser olan kavmin ardınca gelmiş olalar. Ve

خَلْفٌ [ḣalf] Yaramaz sözü dahi derler; yukâlu: “سَكَتَ أَلْفًا وَنَطَقَ خَلْفًا” Yaʹnî “Bin iyi söz mahallinde sâkit olup bir söz söyledi ve onu dahi yaramaz söyledi.” Ebû Yûsuf eyitti: İbnu’l-Aʹrâbî’den rivâyettir ki bir aʹrâbî bir kavmle otururken yellendi ve hacâlet lâzım oldukta baş parmağıyla dübürüne işâret edip eyitti: “إِنَّهَا خَلْفٌ نَطَقَتْ خَلْفًا” Yaʹnî dûn ve kerîh olan kimsenin kelâmı dahi hâline göre dûn ve kerîh olur. Ve

خَلْفٌ [ḣalf] Kuyudan su çekmeğe dahi derler; yukâlu: خَلَفَ يَخْلِفُ مِنَ الْبَابِ الثَّانِي Ve

خَلْفٌ [ḣalf] Ortası eskiyen bezin eski yerin çıkarıp iki cânibin birbirine dikmeğe dahi derler; yukâlu: خَلَفْتُ الثَّوْبَ أَخْلُفُهُ إِذَا بَلِيَ وَسَطُهُ وَأَخْرَجْتَ الْبَالِيَ مِنْهُ ثُمَّ لَفَقْتَهُ Ve

خَلْفٌ [ḣalf] Pehlûda olan eyegü kemiklerinin kısasına dahi derler. Ve

خَلْفٌ [ḣalf] Bir kimsenin kâ΄im-makâmına dahi derler. Ve

خَلْفٌ [ḣalf] بَعْد [baʹd] maʹnâsınadahi gelir; yukâlu: جَلَسْتُ خَلْفَ فُلَانٍ أَيْ بَعْدَهُ