اَلْحُشْمَةُ [el-ḩuşmet] (غُرْفَةٌ [ġurfet] vezninde) Kişinin ʹavretine denir. Ve ʹuhde ve zimâm ve hürmet maʹnâsınadır. Ve rahm ve karâbet ve hısımlık maʹnâsınadır; yukâlu: بَيْنَهُمَا حُشْمَةٌ أَيْ قَرَابَةٌ
اَلْحِشْمَةُ [el-ḩişmet] (ḩâ’nın kesriyle) Pek utanmağa denir, şöyle ki utandığından büzülüp kalır ola. Ve bu ismdir; tekûlu: أَخَذَنِي مِنْهُ الْحِشْمَةُ أَيِ الْحَيَاءُ وَالْإِنْقِبَاضُ Ve
حِشْمَةٌ [ḩişmet] Bir adama hem-nişîni olan kimseye hoşlanmayıp âzürde olacağı söz işittirmekle rencîde eylemeğe denir;bunda ḩâ’nın zammıyla da lügattır.
اَلْحَشْمَةُ [el-ḩaşmet] (تَمْرَةٌ [temret] vezninde) ve
اَلْحَشَمَةُ [el-ḩaşemet] (fetehâtla) ve
اَلْأَحْشَامُ [el-aḩşâm] (hemzenin fethiyle ki) حَشَمٌ [ḩaşem] lafzından cemʹdir, سَبَبٌ [sebeb] ve أَسْبَابٌ [esbâb] gibi,bir adamın ehl ve ʹabîd ve hem-civârı makûlesi hâssa ve müteʹallakâtına denir ki o adamın gayretini çekip hamiyyetlerinden nâşî aʹdâsına ve bed-hâhına gazab eder olalar. Ve bunda أَحْشَامٌ [aḩşâm]ın müfredi olan حَشَمٌ [ḩaşem] müfred ve cemʹe ıtlâk olunur, masdar-ı aslî olduğu için; yukâlu: هُوَ مِنْ حَشْمَتِهِ وَحَشَمَتِهِ وَأَحْشَامِهِ وَحَشَمِهِ أَيْ خَاصَّتِهِ الَّذِينَ يَغْضَبُونَ لَهُ مِنْ أَهْلٍ وَعَبِيدٍ أَوْ جِيرَةٍ Ve
حَشَمٌ [ḩaşem] Kişinin ʹayâline ve hısım ve akribâsına ıtlâk olunur. Mütercim der ki göçer tâ΄ifesine haşem-nişîn taʹbîri kavm ve müteallakâtlarıyla oba olduklarına mebnidir; yalnız حَشَمٌ [ḩaşem] ve أَحْشَامٌ [aḩşâm] dahi denir.
اَلْحِشْمَةُ [el-ḩişmet] (ḩâ’nın kesri ve şîn-i muʹcemenin sükûnuyla) Utanmak ve gazaba gelmek. Ve Aṡmaʹî eyitti: حِشْمَةٌ [ḩişmet] hemîn gazaba gelmektir, utanmak maʹnâsına değildir. Ve fusahâ-yı ʹArabdan baʹzı إِنَّ ذَلِكَ لَمِمَّا يُحْشِمُ بَنِي فُلَانٍ derlerdi أي يغضبهم Ve Ebû Zeyd eyitti: حَشَمْتُ الرَّجُلَ وَأَحْشَمْتُهُ derler bir maʹnâya ki bunların maʹnâsı, mukâbilinde oturan kimseyi îzâ edip gazaba getirmektir. Ve İbnu’l-Aʹrâbî eyitti: حَشَمْتُهُ “Ben onu hacil kıldım” demektir veأَحْشَمْتُهُ “Gazaba getirdim” demekdtr dedi.
Sitemizde detaylı hızlı ve kolay arama ekranı