خَلَا [ḣalâ] (عَدَا [ʹadâ] vezninde) Hurûf-ı istisnâdandır; yukâlu: جَاءَنِي الْقَوْمُ خَلَا زَيْدٍ Şârih der ki ʹinde’l-baʹz harf-i cerdir ve ʹinde’l-baʹz masdar muzâftır. Ve baʹzılar fiʹl tasvîr eylemekle mâ-baʹdi mansûb olur.
خَلَا [ḣalâ] (ḣâ’nın fethi ve elifin kasrıyla) Şol kelimedir ki onunla istisnâ olunur ve mâ-baʹdini gâh mansûb eder ve gâh mecrûr eder; tekûlu: جَاؤُونِي خَلَا زَيْدًا Kelime-i خَلَا [ḣalâ]yı fiʹl kılıp tahtında fâʹil-i müstetir kılmakla gûyâ ki خَلَا مَنْ جَاءَنِي مِنْ زَيْدٍ demiş olursun ammâ kaçan خَلَا زَيْدٍ desen cerrle.Baʹzı nahviyyîn onu harf-i cerr iʹtibâr eyler حَاشَا menzilesinde ve baʹzı masdar iʹtibâr edip mâ-baʹdine muzâftır der. Ammâ خَلَا [ḣalâ]nın mâ-baʹdinde nasbdan gayrı câ΄iz olmaz,جَاؤُونِي مَا خَلَا زَيْدًا dersin. Bu sûrette خَلَا [ḣalâ] kelime-i مَا [mâ]ya sıla olup fâʹili tahtında müstetir olur ve مَا [mâ] masdariyye olmağın te΄vîl-i masdarda olup جَاؤُونِي خُلُوَّ زَيْدٍ maʹnâsına olur, bi-maʹnâ جَاؤُونِي وَقْتَ خُلُوِّهِمْ مِنْ زَيْدٍ Ve ʹArabların “إِفْعَلْ ذَلِكَ وَخَلَاكَ ذَمٌّ” dedikleri kavllerinde خُلُوٌّ [ḣuluvv] سُقُوطٌ [suḵût] maʹnâsınadır, yaʹnî “Sen onu işlemeden gam çekme ki zemmden berîsin.”
Sitemizde detaylı hızlı ve kolay arama ekranı