اَلْخَبْخَبَةُ [el-ḣabḣabet] (زَلْزَلَةٌ [zelzelet] vezninde) Gadr ve hayf eylemek maʹnâsınadır; yukâlu: خَبْخَبَ الرَّجُلُ فُلاَنًا اِذَا غَدَرَهُ Ve karın gevşeyip sölpüklenmek maʹnâsınadır; yukâlu: خَبْخَبَ الرَّجُلُ اِذَا اسْتَرْخَى بَطْنُهُ Ve vakt-i zuhrun tef ü tâb-ı harâretini serinletmek yaʹnî o vaktte yola gitmeyip yâhûd namâz gibi bir fiʹle şürûʹ eylemeyip bir mikdâr te΄hîr ile serinlediği vakte tevkîf eylemek maʹnâsınadır. Ümmehât-ı sâ΄ireden müstefâd olduğu üzere bunda hasâ΄istendir, mutlakan soğutmak, إِبْرَادٌ [ibrâd] maʹnâsına değildir; yukâlu: خَبْخَبَ مِنَ الظَّهِيرَةِ اِذَا أَبْرَدَ Niteki eserde “أَبْرِدُوا بِالظُّهْرِ فَإِنَّ شِدَّةَ الْحَرِّ مِنْ فَيْحِ جَهَنَّمَ” vârid olmuştur. Şârih der ki işbu خَبْخَبٌ [ḣabḣab] kelimesi aslda خَبْبَبَ idi üç bâ ile فَعْلَلَةٌ [faʹlele] vezninde. Tefʹîl bâbından imtiyâz için vasatta olan bâ’yı ḣâ’ya ibdâl eylediler. Ve hurûf-ı sâ΄ireden ḣâ’yı ihtiyâr ettikleri, kelimede ḣâ΄ harfi olduğuna mebnîdir.
اَلْخَبْخَبَةُ [el-ḣabḣabet] (ḣâ’nın fethi ile) Soğutmak, ibrâd maʹnâsına; yukâlu: خَبْخِبُوا عَنْكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ Yaʹnî “Harâret-i zuhru bârid edin.” Ve bu aslında خَبِّبُوا idi ʹalâ-vezni فَعْلِلُوا vasatta olan bâ’yı ḣâ’ya tebdîl ettiler, tâ ki تَفْعِيلٌ [tefʹîl] bâbından فَعْلَلَةٌ [faʹlelet] bâbı imtiyâz bula. Ve sâ΄ir hurûf beyninden ḣâ’yı ihtiyâr ettiler, kelimede ḣâ olduğu için. Bu takrîrden bu vezn üzere olan sâ΄ir kelimâtın dahi hâli maʹlûm olur. Ve
خَبْخَبَةٌ [ḣabḣabet] Bir nesnenin yumuşayıp deprenmesine derler.
Sitemizde detaylı hızlı ve kolay arama ekranı