اَلْفَاهُ [el-fâh] (حَالٌ [ḩâl] vezninde) ve
اَلْفُوهُ [el-fûh] (fâ’nın zammıyla) ve
اَلْفِيهُ [el-fîh] (fâ’nın kesriyle) ve
اَلْفُوهَةُ [el-fûhet] (fâ-yı mazmûme ile ki ahasstır) ve
اَلْفَمُ [el-fem] (دَمٌ [dem] vezninde) Cümlesi berâberdir ki ağıza denir, Fârisîde dehân derler; cemʹleri أَفْوَاهٌ [efvâh] gelir ve أَفْمَامٌ [efmâm] gelir,أَحْوَالٌ [aḩvâl] ve أَكْمَامٌ [ekmâm] veznlerinde. Ve işbu أَفْمَامٌ [efmâm] lafzının vâhidi yaʹnî cevher-i mâdde ve lafzından müfredi yoktur, zîrâ aslı فَوْهٌ [fevh] idi, فَوْزٌ [fevz] vezninde; سَنَةٌ lafzından hâ΄ hazf olunduğu gibi bundan dahi hazf olunup فَو kalmakla vâv müteharrik olarak tarafta vâkiʹ ve mâ-kabli meftûh olduğu için elife kalb olunup فَا kaldı. Ve mutteridedir ki ismin mâddesi ehadühümâ tenvîn olarak iki harften ʹibâret olmak sahîh değildir. Binâ΄en ʹaleyh kendisine müşâkil ve celd olan mîm’e ibdâl olundu, zîrâ ikisi de şefehiyyeden olduğundan başka mîm harfinde vâv’ın imtidâdına şebîh edâ ederken ağza doğru bir boşça imtidâd hâleti zâhir olduğundan vâv’a mülâyim ve münâsibdir. Ve tesniyesinde فَمَانِ ve فَمَوَانِ ve فَمَيَانِ dahi dediler, lâkin iki sîga-i ahîre şâzlardır.
اَلْمُفَوَّهُ [el-mufevveh] (مُعَظَّمٌ [muʹażżam] vezninde) ve
اَلْفَيِّهُ [el-feyyih] (كَيِّسٌ [keyyis] vezninde) Söz bilir nâtıka-perdâz fasîh ve mütekellim adama denir; ʹalâ-kavlin doymak bilmez ekûl ve şedîdü’l-ekl şahsa denir; yukâlu: رَجُلٌ مُفَوَّهٌ وَفَيِّهٌ أَيْ مِنْطِيقٌ أَوْ نَهِمٌ شَدِيدُ الْأَكْلِ Ve
مُفَوَّهٌ [mufevveh] zikri âtî أَفْوَاهٌ [efvâh] katılmakla pek mutayyeb olmuş tîbe denmekle bu ʹalâka ile mutlakan mutayyeb nesneye vasf olur; ve minhu yukâlu: شَرَابٌ مُفَوَّهٌ أَيْ مُطَيَّبٌ وَكَذَا يُقَالُ مِنْطِيقٌ مُفَوَّهٌ وَمَنْطِقٌ مُفَوَّهٌ أَيْ بَلِيغٌ طَيِّبٌ
اَلْفَيِّهُ [el-feyyih] (fâ’nın fethi ve yâ’nın kesri ve teşdîdiyle) Ziyâde ekl edici kimse. Ve bunun aslı فَيْوِهٌ idi idgâm olunup فَيِّهٌ [feyyih] oldu. Ve
فَيِّهٌ [feyyih] Kesîrü’l-kelâm olan kimseye dahi derler, مِنْطِيقٌ [minṯîḵ] maʹnâsına kesr-i mîm’le.
Sitemizde detaylı hızlı ve kolay arama ekranı