Kamus-ı Muhit - عنقاء maddesi

اَلْعَنْقَاءُ [el-ʹanḵâ΄] (حَمْرَاءُ [ḩamrâ΄] vezninde) أَعْنَقُ [aʹnaḵ]ın mü΄ennesidir. Bu münâsebetle sîmurg dedikleri kuşa عَنْقَاءُ مُغْرِبٌ [ʹanḵâ΄u muġrib] ıtlâk olunmuştur ki maʹrûfu’l-ism ve mechûlü’l-cism kuştur, niteki “غ،ر،ب” mâddesinde zikr olundu. Mütercim der ki şârihin beyânına göre te΄nîsi دَاهِيَةٌ [dâhiyet] iʹtibârıyladır, lâkin dâhiyeye عَنْقَاءُ [ʹanḵâ΄] ıtlâkı tâ΄ir-i mezbûrdan müteferraʹdır. Vech-i asahhı bu fakîrin “مُغْرِب” mâddesinde beyân eylediğidir ki ibtidâ dişi olarak halk olunmuştur, gerçi cüssesinin ʹizam ve dahâmeti kezâlik otuz gûne renkten terekkübü cihetleriyle gûyâ ki جَمَاعَةُ طَيْرٍ te΄vîl ve iʹtibârı dahi mümkindür, lâkin onlara hâcet yoktur ve müzekker olan مُغْرِبٌ ile tavsîfi لِحْيَةٌ نَاصِلٌ ve نَاقَةٌ ضَامِرٌ kabîlindendir yâhûd tezkîri istiʹzâm cihetine mahmuldür, zîrâ ʹArablar şey΄-i kebîre zeker ıtlâk ederler. Meselâ arı kısmının يَعْسُوبٌ [yaʹsûb] dedikleri büyük re΄îslerine ذَكَرُ النَّحْلِ ıtlâk eder. Ve عَنْقَاءُ [ʹanḵâ΄] ile âfet ve dâhiyeden kinâye olunur. Ve

عَنْقَاءُ [ʹAnḵâ΄] Mülûk-i Ġassân’dan Šaʹlebe b. ʹAmr’ın lakabıdır, gerdanı uzun olduğundan mülakkab olmuştur. Ve yüksek ve etrâfa havâle olan dağın başında olan tepeye ıtlâk olunur. Ve kabîle-i Ḵuḋâʹa’dan bir emîrin lakabıdır. Ve İbn ʹAnḵâ΄ bir şâʹirdir.

Vankulu Lugatı - عنقاء maddesi

اَلْعَنْقَاءُ [el-ʹanḵâ΄] (ʹayn’ın fethi ve nûn’un sükûnu ve elifin meddiyle) Âfet maʹnâsına; yukâlu: “حَلَّقَتْ بِهِ عَنْقَاءُ مُغْرِبٌ” ve “طَارَتْ بِهِ الْعَنْقَاءُ” Ve تَحْلِيقٌ [taḩlîḵ] kuş uçarken yükselmeğe derler. Ve مُغْرِبٌ [muġrib] ġayn-ı muʹcemenin sükûnu ve râ-i mühmelenin kesriyle etrâf-ı bilâdda hiss olmayan maʹnâsınadır. Ve hâ-i te΄nîs ile istiʹmâl olunmadı إِمْرَأَةٌ عَاشِقٌ kabîlinden olduğu için. Ve عَنْقَاءُ [ʹanḵâ΄]ın aslı maʹrûfü’l-ism mechûlü’l-cism bir kuştur. Ve

عَنْقَاءُ [ʹAnḵâ΄] ʹArab tâ΄ifesinden bir kimsenin lakabıdır ki ismi Šaʹlebe b. ʹAmr’dır.