Kamus-ı Muhit - العز maddesi

اَلْعِزُّ [el-ʹizz] ve

اَلْعِزَّةُ [el-ʹizzet] (ʹayn’ların kesriyle) ve

اَلْعَزَازَةُ [el-ʹazâzet] (ʹayn’ın fethiyle) Bir adam ʹazîz ve şerîf ve ʹâlî-kadr olmak maʹnâsınadır; yukâlu: عَزَّ الرَّجُلُ عَزًّا وَعِزَّةً وَعَزَازَةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا صَارَ عَزِيزًا Ve bir kimse zelîl iken kavî ve zî-kudret olmak maʹnâsınadır; yukâlu: عَزَّ فُلاَنٌ إِذَا قَوِيَ بَعْدَ ذِلَّةٍ Ve bir nesne bulunmaz derecesinde kalîl ve nâdir olmak maʹnâsına müstaʹmeldir ki kem-yâb olmak taʹbîr olunur; yukâlu: عَزَّ الشَّيْءُ إِذَا قَلَّ فَلاَ يَكَادُ يُوجَدُ Ve su ve sâ΄ir nesne seyelân eylemek maʹnâsına müstaʹmeldir ki mesîl üzere tagallübü müşʹirdir; yukâlu: عَزَّ الْمَاءُ إِذَا سَالَ ve yukâlu: عَزَّتِ الْقَرْحَةُ إِذَا سَالَ مَا فِيهَا Ve bir nesne bir adamın ziyâdesiyle gücüne gelmek maʹnâsına müstaʹmeldir; tekûlu: عَزَّ عَلَيَّ أَنْ تَفْعَلَ كَذَا يَعِزُّ كَيَقِلُّ وَيَمَلُّ يَعْنِي مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَالرَّابِعِ أَيْ حَقَّ وَاشْتَدَّ Ve minhu yekûlûne li’r-reculi: أَتُحِبُّنِي فَيَقُولُ لَعَزَّمَا أَيْ لَشَدَّمَا يَعْنِي لَحَقَّ وَصَعُبَ عَلَيَّ مَا قُلْتَ Yaʹnî “Sana muhabbetim ʹayân ve müstagnin-ʹani’l-beyân iken beni sever misin diye su΄âlin pek gücüme geldi!” Ve kerem cihetiyle gayra zâ΄id ve râcih olmak maʹnâsınadır; tekûlu: عَزَزْتُ عَلَيْهِ عَزًّا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي أَيْ كَرُمْتُ Ve مُعَازَّةٌ [muʹâzzet] cihetinde münâziʹine gâlib olmak maʹnâsınadır; yukâlu: عَزَّهُ عَزًّا مِنَ الْبَابِ اْلأَوَّلِ إِذَا غَلَبَهُ فِي الْمُعَازَّةِ ve yukâlu: عَزَّهُ إِذَا غَالَبَهُ فِي الْخِطَابِ أَيْ غَلَبَهُ فِي الْإِحْتِجَاجِ ve mine’l-emsâli: ḣإِذَا عَزَّ أَخُوكَ فَهِنْḢ أَيْ إِذَا غَلَبَكَ وَلَمْ تُقَاوِمْهُ فَلِنْ لَهُ Yaʹnî “O adam sana galebe edip mukâvemet eylemeyeceğini tahkîk eylediğinde ona müdârâ ve mülâyemetle muʹameleye ibtidâr eyle.”

Vankulu Lugatı - العز maddesi

اَلْعِزُّ [el-ʹizz] (ʹayn’ın kesriyle ve zâ’nın teşdîdiyle) ʹİzzet maʹnâsınadır ki ذُلٌّ [žull]ün mukâbilidir. Ve

عِزٌّ [ʹizz] Şedîd yağmura dahi derler. Ve

عِزٌّ [ʹizz] Bir nesne nâdir olmağa dahi derler; yukâlu: عَزَّ الشَّيْءُ يَعِزُّ عِزًّا مِنَ الْبَابِ الثَّانِي إِذَا قَلَّ لَا يَكَادُ يُوجَدُ Ve

عِزٌّ [ʹizz] Zilletten sonra ʹazîz olmağa da derler; yukâlu: عَزَّ عِزًّا إِذَا قَوِيَ بَعْدَ الذُّلِّ