Kamus-ı Muhit - الفاء maddesi

اَلْفَاءُ [el-fâ΄] Fâ-i müfrede harf-i mühmeledir, yaʹnî hurûf-ı ʹâmileden değildir. Ve ʹinde’l-baʹz ʹâmiledendir, bi-nefsihâ fiʹl-i muzâriʹi nasb eder; nahvu: مَا تَأْتِينَا فَتُحَدِّثَنَا Ve baʹzılar ʹindinde cârredir, medhûlünü cerr eder; nahvu kavlihi: فَمِثْلِكِ حُبْلَى قَدْ طَرَقْتُ وَمُرْضِعِ” بِجَرِّ مِثْلِكَ” Şârih der ki ihmâli cumhûr mezhebidir, misâl-i evvvelde أَنْ [en]-i nâsibe ve sânîde رُبَّ izmâr ederler. Ve fâ΄ kelimesi ʹâtıfe olurki maʹtûfla maʹtûfun ʹaleyh beyninde tertîbi ifâde eder. Ve bu iki nevʹ üzeredir: Biri tertîb-i maʹnevîdir; قَامَ زَيْدٌ فَعَمْرٌ gibi ve biri tertîb-i zikrîdir ki maʹtûf bi-hasebi’l-lafz maʹtûfun ʹaleyhten sonra vâkiʹ olur. Ve işbu tertîb-i zikrî mücmeli mufassal üzere ʹatf eylemek mahallinde tahakkuk eder; nahvu kavlihi taʹâlâ: ﴿فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِ﴾ اَلْآيَة Bu misâlde عَنْهَا zamîri جَنَّةٌ [cennet]e râciʹ olduğuna mebnîdir. Ve eger شَجَرَةٌ [şeceret]e râciʹ olursa kısm-ı evvelden olur.

Vankulu Lugatı - الفاء maddesi

اَلْفَاءُ [el-fâ΄] Hurûf-ı ʹâtıfedendir. Ve bunun üç mevziʹi vardır: Biri ʹatf için olmaktır ki o tertîb ve taʹkîbe delâlettir, asl fiʹlde iştirâkla bile; tekûlu: ضَرَبْتُ زَيْدًا فَعَمْرًا Ve ikinci mevziʹ mâ-kabli mâ-baʹdine ʹillet olmaktır ki bu dem ʹatf ve taʹkîbe delâlet etmez; ke-kavlike: ضَرَبَهُ فَبَكَى Ve ضَرَبَهُ فَأَوْجَعَهُ Kaçan darb, bükâya ve vecaʹa ʹillet olsa. Üçüncü mevziʹ fâ ibtidâ için olmaktır, yaʹnî cevâb-ı şart dâhil olmaktır; ke-kavlike: إِنْ تَزُرْنِي فَإِنِّي مُحْسِنٌ ki bu makâmda fâ’nın mâ-baʹdi kelâm-ı müste΄nef olur bir haysiyyetle ki baʹzı baʹzında ʹâmil olup إِنِّي dediğin kavlin hükm-i ibtidâda ve مُحْسِنٌ dediğin kavlin onun haberi olup bu cümle cevâb-ı şart olur ve geri hâl böyledir. Kaçan fâ emrden ve nehyden ve istifhâmdan ve nefyden ve temennîden ve ʹarzdan sonra vâkiʹ olsa, lâkin bu altı nesneden sonra fâ’nın mâ-baʹdinde gelen fiʹlleri izmâr-ı أَنْ ile mansûb kılarsın; tekûlu: زُرْنِي فَأُحْسِنَ إِلَيْكَ Bu sûrette ziyâreti ihsâna ʹillet kılmazsın belki muhsiniyyet dâ΄imâ benim şânımdandır ʹalâ-külli hâl sana ihsân etmek üzereyim demeği kasd edersin.