Kamus-ı Muhit - بريد maddesi

Baʹzı nüshada فَرْسَخَانِ ʹunvânında mersûm olmakla şârih der ki kütüb-i lügatte بَرِيدٌ [berîd] فَرْسَخَانِ [ferseḣân] ile müfesser olup mü΄ellifin فَرَاسِخُ اَرْبَعَةٌ ile tefsîri hakîkat-i şerʹiyyedir. Kaldı ki Lisân’dan ve Nihâye’den ve Fâ΄iḵ’ten ve şerhten müstefâd olduğu üzere بَرِيدٌ [berîd] kelimesi Fârisî olan bürîde-düm kelimesinden muhaffef ve muʹarrebdir ki kuyruğu kesilmiş demektir. Selefte menzil davarlarının ʹalâmet için kuyruklarını katʹ ederler idi. Baʹdehu o berîde râkib olan elçiye ve ulağa da ıtlâk olundu, giderek سِكَّتَيْنِ [sikketeyn] beynine yaʹnî miyânesi iki yâhûd dört fersah mesâfeyi müştemil olan iki menzil-hânenin miyânına da ıtlâk olundu. Selefte her iki yâhûd dört fersah mahalde birer menzil-hâne müretteb olur idi ve bu taʹbîr lisânımızda menzil ile muʹabberdir ki asl menzil ism-i mekândır; menzil atında ve ulakta dahi müstaʹmeldir. Pes mü΄ellifin اَلْمُرَتَّبُ kavli اَلْبَغْلُ الْمُرَتَّبُ takdîrindedir. Şârih der ki selefte menzil havyânı katıra mahsûs idi. Hattâ şârih اَلْمُرَتَّبُ kavlini فِي ثَغْرٍ أَوْ رَبَاطٍ وَنَحْوِ ذَلِكَ وَكَانَ يُرَتَّبُ فِي كُلِّ سِكَّةٍ بِغَالٌ ʹibâretiyle takyîd eylemiştir. Ve baʹzı ümmehâttan münfehim olan budur ki بَرِيدٌ [berîd] zikr olunan sübût ve lüzûm maʹnâsına olan بَرْدٌ [berd]den me΄hûzdur, tarîk-i maʹlûmesine mülâzım olan ulağa ve elçiye ıtlâk olunup baʹdehu bu münâsebetle her serîʹ ve revendeye ve o cümleden ulağın merkûbuna ıtlâk olundu. Hattâ kuşun iki cenâhına da بَرِيدَانِ [berîdân] ıtlâk eylediler. Baʹdehu ulakların mekân-ı mahsûslarına da ıtlâk eylediler. Ve mü΄ellifin وَاثْنَيْ عَشَرَ مِيلاً kavli ʹatf-ı tefsîrîdir. İntehâ. Ve

بَرِيدٌ [berîd] فُرَانِقٌ [furâniḵ] yaʹnî dâ΄imâ arslanın önünde giden karakulak taʹbîr ettikleri cânvere de ıtlâk olunur, arslanın önünce peyk gibi inzâr için haykırarak gittiği için, zîrâ onun sesini işiten hayvân, arslan geleceğini hiss ile bertaraf olurlar. Kezâlik بَرِيدٌ [berîd] menzil atları üzere taʹyîn olunan sürücülere ıtlâk olunur ki ulakların önlerince çaparlar.