Kamus-ı Muhit - سريع maddesi

اَلسَّرِيعُ [es-serîʹ] (أَمِيرٌ [emîr] vezninde) Vasftır, cüst ve çâlâk adama denir; ve kavluhu taʹâlâ: ﴿وَاللهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ﴾ أَيْ حِسَابُهُ وَاقِعٌ لاَ مَحَالَةَ أَوْ لاَ يَشْغَلُهُ حِسَابٌ عَنْ حِسَابٍ وَلاَ شَيْءٌ عَنْ شَيْءٍ أَوْ تُسْرِعُ أَفْعَالُهُ فَلاَ يُبْطِئُ شَيْءٌ مِنْهَا عَمَّا أَرَادَ عَزَّ وَجَلَّ لِأَنَّهُ بِغَيْرِ مُبَاشَرَةٍ وَلاَ عِلاَج ٍفَهُوَ سُبْحَانَهُ يُحَاسِبُ الْخَلْقَ بَعْدَ بَعْثِهِمْ وَجَمْعِهِمْ فِي لَحْظَةٍ بِلاَ عَدٍّ وَلاَ عَقْدٍ وَهُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ Mü΄ellif üç gûne tevcîh eylemiştir: Evvelâ lüzûm ʹalâkasıyla سَرِيعٌ [serîʹ]den vâkiʹ irâde olunup kıyâmetin vukûʹ ve kurbüne tenbîh olunmuştur. Sâniyâ Hak taʹâlânın cümle-i efʹâli kâf ve nûn zımnında olmakla kâffe-i halâyıkı ân-ı gayr-i münkasemde hisâba keşîde edip ehadühümânın hisâbı âherin hisâbından meşgûl ve aralığa şey΄-i âher tahallül eylememekle muhâsebeyi vakt-i dîgere ʹavk ve merhûn eylemez. Sâlisâ سُرْعَةٌ [surʹat]ten kıllet-i zamân-ı hisâb murâddır, zîrâ murâd-ı ilâhî irâde-i ʹaliyyesinden mütehallif olmamakla cümle-i halâyıkı baʹs ve mahşere cemʹ eyledikten sonra kalem ve kâtib ve defter ve ʹadd ve ʹakd makûlesi âlât ve edevâta muhtâc olmamakla bi’z-zât mecmûʹunun hisâbını lahza-i yesîre ve lemha-i vâhidede rü΄yet edip meşiyyet-i seniyyesi muktezâsınca ʹadl ve fazl ile muʹâmele eyleyecektir, hattâ bir koyun sağımı müddette cümle-i muhâsebe tekmîl olacağı eserde mervîdir. Ve

سَرِيعٌ [Serîʹ] Esmâdandır: Serîʹ b. ʹİmrân şuʹarâdandır. Ve

سَرِيعٌ [serîʹ] Çabuk ve müsriʹ maʹnâsınadır ki zikr olundu; cemʹi سُرْعَانٌ [surʹân]dır sîn’in zammıyla. Ve

سَرِيعٌ [serîʹ] بَشَامٌ [beşâm] dedikleri şecerden sâkıt olan dala ve çubuğa denir; cemʹi سِرْعَانٌ [sirʹân]dır sîn’in kesriyle ve zammıyla. Mü΄ellif bunu tekrâr eylemiştir.