Kamus-ı Muhit - مافتأ maddesi

مَافَتَأَ [mâ-fete΄e] Tâ-i fevkiyyenin harekât-ı selâsıyla ki fi’l-asl bâb-ı sâlisten ve râbiʹden ve hâmistendir ve bu efʹâl-i nâkısadandır ki hadese delâleti meslûb olup hemân zamâna dâll ve haber-i mansûbla istiklâl ve istikmâle muhtâc olan efʹâldendir; مَازَالَ [mâ-zâle] ve مَابَرِحَ [mâ-beriḩa] maʹnâsınadır ki keynûnet-i dâ΄imeyi mutazammındır. Ve bunda eşher olan, tâ’nın kesriyledir ki fi’l-asl bâb-ı râbiʹdendir; yukâlu: مَافَتِئَ يَذْكُرُهُ أَيْ مَازَالَ يَذْكُرُهُ Yaʹnî “Onu dâ΄imâ zikr eder oldu.” Ve bunda hemze ile مَاأَفْتَأَ [mâ-efte΄e] dahi lügattir ki ifʹâl bâbındandır; yukâlu: مَاأَفْتَأَ يَذْكُرُهُ ve bu Temîm lügatidir. Ve bunların mâddesi فَتْءٌ [fet΄] kelimesidir ki fâ’nın fethi ve tâ’nın sükûnuyladır, bir nesneden ferâgat edip bi’l-külliyye unutmak maʹnâsınadır; yukâlu: فَتِئَ عَنْهُ فَتْئًا مِنَ الْبَابِ الرَّابِعِ إِذَا نَسِيَهُ وَانْقَدَعَ عَنْهُ أَيِ انْكَفَّ Ve baʹzılar ʹindinde mâdde-i mezbûre hemîn nefy ve inkâra mahsûstur, müsbeten istiʹmâl olunmaz, zîrâ مَازَالَ [mâ-zâle] ve مَابَرِحَ [mâ-beriḩa] mürâdifi olmak maʹnâ-yı nefy ile sûret-pezîr olur ve eğer edât-ı nefyden mücerreden zikr olunur ise elbette niyyette iʹtibâr olunur, hattâ ʹArablar edât-ı nefyi hazf ve niyyette takdîr ile istiʹmâl ederler; ve minhu kavluhu taʹâlâ: الآية، أَيْ مَاتَفْتَأُ﴿تَاللهِ تَفْتَؤُا تَذْكُرُ يُوسُفَ﴾ ve

فَتَأَ [fete΄e] Fiʹl-i tâm mehazı olarak kırmak, kesr maʹnâsınadır; yukâlu: فَتَأَهُ فَتْئًا مِنَ الْبَابِ الثَّالِثِ إِذَا كَسَرَهُ Ve söndürmek maʹnâsınadır; yukâlu: فَتَأَهُ أَيْ أَطْفَأَهُ Bu maʹnâlar İmâmü’n-nahv İbn Mâlik’ten menkûldür, Cemʹu’l-luġâti’l-muşkile nâm kitâbında îrâd ve İmâm Ferrâ’ya ʹazv u isnâd eylemiştir; sahîh ve savâbdır. Ebû Ḩayyân-ı Endelüsî ve sâ΄ir baʹzı aʹlâm galat edip İbn Mâlik’i taglît eylemişlerdir. Menşe-i galatları mâdde-i âtiyedir ki فَثَأَ [fešamp;e΄e] mâddesidir; yaʹnî šamp;â-ı müsellese فَثَأَ [fešamp;e΄e] mâddesinden musahhaf olmak zuʹm eylediler.