Kamus-ı Muhit - القلقل maddesi

اَلْقُلْقُلُ [el-ḵulḵul] (هُدْهُدٌ [hudhud] vezninde) Hafîf ve çâlâk adama denir. Ve

قُلْقُلٌ [ḵulḵul] ve

قُلَاقِلٌ [ḵulâḵil] (عُلاَبِطٌ [ʹulâbiṯ] vezninde) Yolda refîklerin umûrlarına koşup hemîşe beri öte saʹy ve iʹânet eder olan cüst ve sebük-rûh gayretli adama denir; yukâlu: رَجُلٌ قُلْقُلٌ وَقُلَاقِلٌ أَيْ مِعْوَانٌ سَرِيعُ التَّقَلْقُلِ

اَلْقِلْقِلُ [el-ḵilḵil] (زِبْرِجٌ [zibric] vezninde) Bir nebâttır ki siyâh ve hoş-bû dâneleri olur; mutlakan cimâʹı muharrik, husûsan simsim ile dakk olunup ʹasel ile maʹcûnu o bâbda bî-nazîrdir. Ve ona قُلْقُلَانٌ [ḵulḵulân] ve قُلَاقِلٌ [ḵulâḵil] dahi derler, ḵâf’ların zammıyla, ʹalâ-kavlin ikisi başkaca nebâtlardır. قِلْقِلٌ [ḵilḵil] kökü مُغَاثٌ [muġâšamp;] dedikleri köktür. Ve مُغَاثٌ [muġâšamp;] ʹinde’l-ekser رُمَّانٌ [rummân]-i berrî köküdür; ve minhu’l-meselu: “دَقَّكَ بِالْمِنْحَازِ حَبَّ الْقِلْقِلِ” Ve ʹâmme bunu fâ’yla tekellüm ederler, galattır, savâb olan ḵâf ile olmaktır. Zikr olunan dâneler dökülüp kırılmaz derecesinde sulb ve metîn olmakla fart-ı salâbette mesel olmuştur, be-gâyet şahîh ve bahîl kimseye bir nesne talebiyle ibrâm ve ilhâh olunmak mevkiʹinde darb olunur. مِنْحَازٌ [minḩâz], havana denir. Ve mesel-i mezbûr “ن،ح،ز” mâddesinde dahi zikr olundu.

Vankulu Lugatı - القلقل maddesi

اَلْقُلْقُلُ [el-ḵulḵul] (ḵâf’ların zammı ve mâ-beynde lâm’ın sükûnuyla) Çâbük ve yeynicek olan kimse; yukâlu: رَجُلٌ قُلْقُلٌ أَيْ خَفِيفٌ Ve

قُلْقُلٌ [ḵulḵul] Çâbük olan ata dahi derler; yukâlu: فَرَسٌ قُلْقُلٌ أَيْ سَرِيعٌ

اَلْقِلْقِلُ [el-ḵilḵil] (ḵâf’ların kesriyle ve mâ-beynde lâm’ın sükûnuyla) Bir cins ottur ki onun siyâh tohumu olur. Ve fi’l-meseli: “دَقَّكَ بِالْمِنْحَازِ حَبَّ الْقِلْقِلِ” Ve ʹâmme حَبَّ الْفُلْفُلِ derler fâ΄-i mazmûmelerle. Aṡmaʹî eyitti: ʹÂmmenin bu kelâmı tashîftir, zîra قِلْقِلٌ [ḵilḵil] ki ḵâf’ladır, onun dânesi cemîʹ-i dânelerden muhkemdir. Ve مِنْحَازٌ [minḩâz] mîm’in kesriyle ve ḩâ΄-i mühmele ve zâ-yı muʹceme ile havan destesidir.