Kamus-ı Muhit - إلى maddesi

إِلَى [ilâ] (hemzenin kesri ve elifin kasrıyla) Hurûf-ı cârredendir, intihâ-i gâyet içindir. Ve gâyet-i zamâniyye olur; ke-kavlihi taʹâlâ: ﴿ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ﴾ Ve mekâniyye olur; ke-kavlihi taʹâlâ: ﴿مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى﴾ Ve maʹiyyet için yaʹnî مَعَ maʹnâsına olur. Ve bu bir nesneyi şey΄-i âhere zamm eylediğin hâlde olur, kendilere müteʹallik maʹnâ iʹtibârıyla ve şey΄-i âher gerek cinsinden olsun gerek olmasın; ke-kavlihi taʹâlâ: ﴿مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللهِ﴾ أَيْ مَعَ اللهِ ve ke-kavlihim: “اَلذَّوْدُ إِلَى الذَّوْدِ إِبِلٌ” أَيْ إِذَا اجْتَمَعَ الْقَلِيلُ مَعَ الْقَلِيلِ كَثِيرٌ Ve tebyîn maʹnâsına gelir ki mecrûrunun fâʹiliyyetini yaʹnî إِلَى kelimesinin müteʹalliki olan hadese bi-hasebi’l-maʹnâ fâʹil olduğunu mukaddeminde zikr olunan fiʹl-i taʹaccüb yâhûd ism-i tafdîlden muhabbet yâhûd bugz ve ʹadâvet maʹnâsını ifâde eyledikten sonra mübeyyen olur; ke-kavlihi taʹâlâ: ﴿رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَيَّ﴾ اَلْآيَة Burada إِلَى kelimesi kendi mecrûru olan nefs-i mütekellimin ki murâd Yûsuf ʹaleyhi’s-selâmdır, ism-i tafdîl olan أَحَبُّ kelimesinin medlûlü olan muhabbet hadesine fâʹil olduğunu beyân ve işʹâr eylemiştir. Ve lâm-ı cârreye mürâdif olur, ke-mâ fî hadîsi’d-duʹâ΄i: “وَالْأَمْرُ إِلَيْكِ” أَيْ لَكَ Ve فِي maʹnâsına olur; nahvu kavlihi taʹâlâ: ﴿لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَمَةِ﴾ أَيْ فِي يَوْمِ الْقِيَامَةِ Ve ibtidâ-i gâyet için olur, مِنْ gibi; ke-kavli İbn Aḩmer: “تَقُولُ وَقَدْ عَالَيْتُ بِالْكُورِ فَوْقَهَا || أَيُسْقَى فَلَا يَرْوَى إِلَيَّ ابْنُ أَحْمَرَا” أَيْ فَلَا يَرْوَى مِنِّي Bu beytte كُورٌ lafzı kâf’ın zammıyla pâlâna denir. Ve يُسْقَى kelimesi muzâriʹ-i mechûldür. Ve يَرْوَى vâv’ın fethiyle fiʹl-i muzâriʹ-i maʹlûmdur. Ve إِبْنُ أَحْمَرَ fâʹildir. Ve فَوْقَهَا zamîri نَاقَةٌ [nâḵat]a râciʹdir. Mazmûnu budur ki “Nâka-i mezbûre ben pâlânını üzerine vazʹ ederken lisân-ı hâlle İbn Aḩmer bana binmekten ʹacabâ hergiz usanmaz mı ola diye şikâyet eyledi.” Saky ve irvâ΄ hâleti istiʹâre-i temsîliyyeyi mutazammındır, rükûb ve melâl keyfiyyetlerine teşbîh olunmuştur. Ve إِلَى kelimesi عِنْدَ maʹnâsına olur; ke-kavli’ş-şâʹir: “أَمْ لَا سَبِيلَ إِلَى الشَّبَابِ وَذِكْرُهُ || أَشْهَى إِلَيَّ مِنَ الرَّحِيقِ السَّلْسَلِ” أَيْ أَشْهَى عِنْدِي Ve te΄kîd için olur ki zâ΄id olur; ke-kavlihi taʹâlâ: “فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوَى إِلَيْهِمْ” بِفَتْحِ الْوَاوِ أَيْ تَهْوَاهُمْ Ve bu İmâm Ferrâ΄ kavlidir.

Vankulu Lugatı - إلى maddesi

إِلَى [ilâ] (hemzenin kesri ve elifin kasrıyla) Hurûf-ı cârredendir. Ve bu gâyetin müntehâsı için olur; tekûlu: خَرَجْتُ مِنَ الْكُوفَةِ إِلَى مَكَّةَ Gerek Mekke’ye duhûl bulunsun gerek bilâ-duhûl mücerred vusûl bulunsun, zîrâ nihâyet evvel-i hadde ve âhir-i hadde mütenâvildir, memnûʹ olan gâyetin haddinden tecâvüz etmedir. Ve gâh olur إِلَى [ilâ] عِنْدَ [ʹinde] maʹnâsına istiʹmâl olunur, nitekim baʹzı eşʹârda vârid olmuştur. Ve gâh olur مَعَ maʹnâsına dahi gelir; ke-kavlihim: “اَلذَّوْدُ إِلَى الذَّوْدِ إِبِلٌ” Ve ذَوْدٌ [ževd] žâl-ı muʹcemenin fethi ve vâv’ın sükûnuyla üçten ona varınca olan deveye derler. Kâlallâhu taʹâlâ: ﴿وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِكُمْ﴾ (النساء 2) ve kâle: ﴿مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللهِ﴾ (آل عمران 52) ve ﴿وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَيَاطِينِهِمْ﴾ (البقرة 14) أَيْ مَعَ شَيَاطِينِهِمْ Sîbeveyhi eyitti: إِلَى kelimesinin ve عَلَى kelimesinin elifleri vâv’lardan münkalibdir, zîrâ bunların eliflerinde imâle câ΄iz değildir. Ve eger bunlarla bir recül tesmiye olunsa tesniyesinde إِلَوَانِ [ilevâni] ve عَلَوَانِ [ʹalevâni] denir. Ve kaçan bunlara zamîr muttasıl olsa elifi yâ’ya kalb edip إِلَيْكَ ve عَلَيْكَ derler ve baʹzı ʹArab hâli üzere terk edip إِلَاكَ ve عَلَاكَ derler. Ve ammâ