Kamus-ı Muhit - المعيدي maddesi

اَلْمُعَيْدِيُّ [el-muʹaydiyy] مَعَدِّيٌّ [maʹaddiyy] kelimesinin musaggarıdır. Aslda dâl’ın teşdîdiyle olup yâ-i tasgîr ile iki teşdîdin ictimâʹını istiskâl eylediklerinden dâl’ı tahfîf eylediler ve minhu’l-meselu:”تَسْمَعُ بِالْمُعَيْدِيِّ خَيْرٌ مِنْ أَنْ تَرَاهُ”Ve baʹzılar لاَ أَنْ تَرَاهُ ʹibâretiyle hikâyet ettiler. Yaʹnî “Muʹaydî dedikleri kimseyi senin zahr-ı gaybdan semâʹın re΄yü’l-ʹayn rü΄yetinden hayrlı ve ensebdir.” Kavl-i sânîye göre تَسْمَعُ kelimesi أن [en]-i nâsıbeden tecrîd olunup kıyâs üzere merfûʹ ve maʹnâ-yı emr ile mü΄evveldir, إِسْمَعْ بِهِ وَلاَ تَرَهُ sebkindedir. Kaldı ki Muʹaydî dedikleri bülegâdan bir kimse idi, Nuʹmân b. Munžir huzûrunda vasf olunmakla bir gün meclisine ihzâr edip lâkin Muʹaydî kasîrü’l-kâmet ve ʹazîmü’l-cüsse ʹabûs ve nâ-zîbâ olmakla çeşm-i Nuʹmân’da muhtekar olmağın Muʹaydî bu şîveyi fehm eylemekle hemân “إِنَّمَا الْمَرْءُ بِأَصْغَرَيْهِ أَيْ بِلِسَانِهِ وَقَلْبِهِ إِذَا نَطَقَ نَطَقَ بِبَيَانٍ وَإِذَا قَاتَلَ قَاتَلَ بِجَنَانٍ” dedi. Nuʹmân bu kelâmı gûş eyledikte تَسْمَعُ بِالْمُعَيْدِيِّ kelâmını îrâd eylemekle min-baʹd darb-ı mesel oldu.

Vankulu Lugatı - المعيدي maddesi

اَلْمُعَيْدِيُّ [el-Muʹaydiyy] (mîm’in zammı ve ʹayn’ın fethiyle) Meʹadd’a mensûb olanın tasgîridir. Ve Meʹadd ʹArab tâ΄ifesinin babasıdır, nitekim mürûr etti. Kisâ΄î eyitti: ʹArabların meselinde “أَنْ تَسْمَعَ بِالْمُعَيْدِيِّ خَيْرٌ مِنْ أَنْ تَرَاهُ” dedikleri kavllerinin مُعَيْدِيٌّ [Muʹaydiyy] مَعَدِّيٌّ [Meʹaddiyy] lafzının tasgîridir ki مَعَدِّيٌّ [Meʹaddiyy] مَعَدٌّ [Meʹadd]a mensûbdur. Aslında teşdîd-i dâl’la idi, yâ’nın teşdîdiyle dâl’ın teşdîdi bir yerde cemʹ olmasın yâ-yı tasgîr ile sakîl görmeğin dâl’ın teşdîdi tahfîf olunmuştur. Ve bu mesel şol kimse hakkında darb olunur ki halk içinde sît ve sadâ ile nâmı söylene ve hîn-i mülâkâtta hakîr görüle. Ve İbnu’s-Sikkît: “تَسْمَعُ بِالْمُعَيْدِيِّ لَا أَنْ تَرَاهُ” derdi, te΄vîl-i emrde kılmak üzere yaʹnî إِسْمَعْ بِهِ وَلَا تَرَاهُ