Kamus-ı Muhit - واسط maddesi

وَاسِطٌ [Vâsiṯ] ʹIrâk ülkesinde bir belde adıdır. Ḩaccâc-ı Šeḵafî emîr-i ʹIrâḵ iken belde-i mezbûreyi iki sene zarfında binâ΄ ve Kûfe ile Baṡra beyninde vâkiʹ olmakla Vâsiṯ ile müsemmâ eyledi ve ona وَاسِطُ الْقَصَبِ [Vâsiṯu’l-Ḵaṡab] dahi derler. Baʹzılar dediler ki وَاسِطٌ [Vâsiṯ] bir kasrın ismidir ki Ḩaccâc şehr-i merkûmu binâ eylemezden mukaddem onu o şehrin yerinde binâ eylemişti. “تَغَافَلْ كَأَنَّكَ وَاسِطِيٌّḢ meselinin menşe΄i, sarây-ı merkûmdur. Aslı budur ki Ḩaccâc sarây-ı mezbûrun binâsı husûsunda nâsı سُخْرَةٌ [suḣret]e tutup ücretsiz iʹmâl eylemekle halk kaçıp mescidde gurebâ΄ beynlerinde yatıp uyurlar idi. Serhengler gelip يَا وَاسِطِيُّ diye çağırdıkta hangisi başını kaldırırsa onu tutup götürür olmakla bîçâreler tegâfüle başlayıp çağrıldıkta bir dahi hareket eylemez oldular. Ve işbu belde ismi olan وَاسِطٌ [Vâsiṯ], müzekker ve munsarıftır. Ve baʹzen بَلْدَةٌ [beldet] ve بُقْعَةٌ [buḵʹat] te΄vîliyle mü΄ennes olur. Ve

وَاسِطُ [Vâsiṯ] Mekke kurbünde Vâdî-i Naḣle’de bir karye adıdır. Ve Belḣ kazâsında bir karye adıdır; muhaddisînden Muḩammed b. Muḩammed b. İbrâhîm ve Beşîr b. Meymûn el-Vâsiṯî oradandır. Ve ʹAcem’de Ṯûs şehrinin kapısı yanında bir karye adıdır ki وَاسِطُ الْيَهُودِ [Vâsiṯu’l-Yehûd] dahi derler; Muḩammed b. el-Ḩuseyn el-Vâʹiż el-Muḩaddišamp; el-Faraḋî oradandır. Ve Ḩaleb kazâsında bir karye adıdır; kurbünde bir karye dahi vardır ki Kûfe ıtlâk olunur. Ve Ḣâbûr’da bir karye ve Mavṡil kazâsında iki karye adıdır. Ve Duceyl kazâsında bir karye adıdır ki muhaddisînden Muḩammed b. ʹÖmer b. el-ʹAṯṯâr oradandır. Ve Ḩille-i Mezyediyye kazâsında bir karye adıdır; Ebu’n-Necm ʹÎsâ b. Fâtik nâm şâʹir oradandır. Ve Yemen diyârında bir karyedir. Ve ʹUžeybe ve Ṡafrâ΄ beyninde bir menzil adıdır. Ve Benû Ḵuşeyr’e mahsûs bir menzil adıdır. Ve Benû Temîm’e mahsûs bir mevziʹ adıdır. Ve Endelus ülkesinde bir belde adıdır; Ebû ʹÖmer Aḩmed b. Šâbit nâm muhaddis oradandır. Ve Yemâme’de bir karye adıdır. Ve Benû Sumeyr’e mahsûs bir hısn adıdır. Ve Nehru’l-Melik türâbında bir karye adıdır. Ve Me΄zimeyn beyninde Cemretu’l-ʹAḵabe’nin aşağı tarafında bir dağın ismidir ki huccâc Minâ’ya gidip gelirken orada fukarâ΄ ve mesâkîn kâʹid olurlar. Yâhûd ʹAḵabe’den aşağıcada vâkiʹ iki dağın adıdır. Ve

وَاسِطٌ [vâsiṯ] Kapıya ıtlâk olunur, بَابٌ [bâb] maʹnâsına. Burada baʹzı nüshalarda nûn’la نَابٌ ʹunvânında mersûm olup lâkin bâ΄ ile بَابٌ [bâb] nüshaları müteraccahtır.

Vankulu Lugatı - واسط maddesi

اَلْوَاسِطَةُ [el-vâsiṯat] (sîn’in kesriyle) Vâsita-i kılâdedir ki وَاسِطَةُ قِلَادَةٍ [vâsiṯatu ḵilâdet] cevâhirinin ortasında olup aʹlâsı olandır. Ve

وَاسِطٌ [Vâsiṯ] Bir şehrin addır, ona قَصْرٌ [Ḵaṡr] dahi derler, şol قَصْرٌ [ḵasr]dan ötürü ki Ḩaccâc Baṡra ile Kûfe beyninde binâ etmiştir. Ve وَاسِطٌ [Vâsiṯ] müzekker ve munsarıftır, zîrâ esmâ-i bilâdda gâlib budur ki mü΄ennes olup lâ-yansarıf olalar, illâ مِنَى [Minâ] ve شَامٌ [Şâm] ve عِرَاقٌ [ʹİrâḵ] ve وَاسِطٌ [Vâsiṯ] ve دَابِقٌ [Dâbiḵ] ve فَلْجٌ [Felc] ve هَجَرٌ [Hecer] ki bunlar müzekker ve munsarıftır. Ve eger bunlar ile بُقْعَةٌ [buḵʹat] yâhûd بَلْدَةٌ [beldet] dileyip lâ-yansarıf kılarsan câ΄izdir.