Kamus-ı Muhit - نيل maddesi

اَلنَّيْلُ [en-neyl] (سَيْلٌ [seyl] vezninde) ve

اَلنَّالُ [en-nâl] (حَالٌ [ḩâl] vezninde ki elif yâ’dan maklûbdur) ve

اَلنَّالَةُ [en-nâlet] (حَالَةٌ [ḩâlet] vezninde) Matlûba erişmek maʹnâsınadır ki dest-res olmak taʹbîr olunur; tekûlu: نِلْتُ مَطْلُوبِي أَنِيلُهُ وَأَنَالُهُ نَيْلًا وَنَالًا وَنَالَةً مِنَ الْبَابِ الثَّانِي وَالرَّابِعِ أَيْ أَصَبْتُهُ Ve müteʹaddî olur; tekûlu: نِلْتُهُ إِيَّاهُ أَيْ صَيَّرْتُهُ نَائِلًا Ve

نَيْلٌ [neyl] Dest-res olduğun şey΄e denir, نَائِلٌ [nâ΄il] gibi; ke-mâ se-yuzkeru. Ve bir adamı dilleyip nâmûsuna dokunmak maʹnâsına müstaʹmeldir; yukâlu: نَالَ فُلَانٌ مِنْ عِرْضِهِ أَيْ سَبَّهُ Ve

نَيْلٌ [neyl] ve

نَيْلَةٌ [neylet] ve

نُولَةٌ [nûlet] (nûn’un zammıyla) Dest-res olacağın şey΄e denir; yukâlu: مَا أَصَابَ مِنْهُ نَيْلًا وَنَيْلَةً وَنُولَةً وَهُوَ مَا تُصِيبُهُ مِنْ خَيْرٍ

اَلنِّيلُ [en-Nîl] (nûn’un kesriyle) Nehr-i Mıṡr’ın ismidir ki enhâr-ı erbaʹadandır. Ve Kûfe ve Yezd kazâlarında birer karye ismleridir. Ve Baġdâd ile Vâsiṯ beyninde bir beldedir. Ve

نِيلٌ [nîl] Nebât-ı عِظْلِمٌ [ʹiżlim] ismidir ki çivit otudur; ondan نَيْلَجٌ [neylec] yaʹnî çivit ittihâz olunur. Yapraklarını alıp ıssı su ile gasl ederler tâ ki üzerinde olan gubâr tarzında göklük zâ΄il olup yemyeşil kalır. Ondan evvel suyu hâli üzere korlar tâ ki durulup çivit çamur gibi dibine çöker baʹdehu üstüne gelen suyu süzüp döktükten sonra dibine çöken kuruyup çivit olur. Tabîʹati müberrid ve evrâmın ibtidâsında tılâsı muhallil ve dört arpa kadarını mâ-i bârid ile hall ve şürb heyecân-ı evrâmı müsekkin ve seyelân-ı demi dâfiʹ ve ʹârıza-i ʹaşkı kable’t-temekkün müzîl ve zımâdı kelef ve behak ʹilletlerine müfîd ve rahimden dem-i dâ΄imîyi kâtıʹ ve dâ΄ü’s-saʹleb ve hark-ı nâra nâfiʹ ve Hindî nevʹinden bir dirhemini bir ûkiyye gülbeşeker ile tenâvül vahşet ve gam ve hemm ve hafakânı dâfiʹdir. Ve

نِيلٌ [nîl] Başka bir nebâta dahi denir ki sâkı muhkem ve dalları hurde ve yaprakları sagîr olur ve iki tarafı nizâm üzere müretteb olur. Ve Muḩammed b. Nîl el-Fihr ve Ebu’n-Nîl eş-Şâmî muhaddislerdir. Ve bunlarda nûn’un fethiyle de zebân-zededir.