Kamus-ı Muhit - الياء maddesi

اَلْيَاءُ [el-yâ΄] Hurûf-ı hecâdır ve hurûf-ı mehmûsedendir. Ve şedîde ile riḣve beyninde mütevassıttır ki ne kuvvetli ve ne zaʹîftir. Ve hurûf-ı münfetiḩadandır ve o “صط ضظ” harflerinden mâ-ʹadâ hurûftan ʹibârettir. Ve hurûf-ı münḣafiḋadandırve o ḵâf ve ġayn ve ḋâd ve ḣâ-i muʹcemât ve ṡâd u ṯâ-i mühmeleteyn ve żâ-yı muʹcemeden mâ-ʹadâ hurûftan ʹibârettir. Ve muṡmetedendir ki “مُرْ بِنَفْلٍ” hurûfundan mâ-ʹadâsıdır.

Vankulu Lugatı - الياء maddesi

اَلْيَاءُ [el-yâ΄] (elifin meddiyle) Hurûf-ı muʹcemedendir, yaʹnî hurûf-ı hecâdandır ki maʹnâ için mevzûʹ değildir. Ve يَا [yâ] hurûf-ı ziyâdeden dahi olur. Ve hurûf-ı medd ve hurûf-ı lînden dahi olur. Ve gâh olur yâ’yla mütekellim-i mecrûrdan kinâye olunur gerek müzekker olsun gerek mü΄ennes olsun; nahvu kavlike: ثَوْبِي ve غُلَامِي Dilersen yâ’yı meftûh kılarsın dilersen sâkin kılarsın ve yâ’yı hâssaten nidâ hâlinde hazf etmek dahi câ΄izdir; tekûlu: يَا قَوْمِ وَيَا عِبَادِ بِالْكَسْرِ Ve eger yâ-yı mütekellim eliften sonra gelirse meftûh kılarsın gayr-i vech câ΄iz değildir; nahvu: عَصَايَ ve رَحَايَ Ve eger yâ-yı cemʹden sonra gelirse gelirse geri hâl böyledir, yaʹnî fethten gayrısı câ΄iz değildir; ke-kavlihi taʹâlâ: ﴿وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ﴾ (إبراهيم 22) Ve aslı بِمُصْرِخِينِي idi izâfetle, nûn sâkıt olup sâkineyn cemʹ oldukta sânî ki yâ-i mütekellimdir aslı üzere meftûh kılınıp idgâm olundu. Ve baʹzı kurrâ: اَلسَّاكِنُ إِذَا حُرِّكَ حُرِّكَ بِالْكَسْرِ kâʹidesi üzere yâ-i mütekellimi meksûr kılmışlardır, lâkin vech değildir demişlerdir ve gâh olur yâ’yı mütekellimi mansûbdan kinâye kılarlar, lâkin fiʹlin âhirin sûret-i cerrden sıyânet için nûn-ı vikâyeden lâbüdd olur; ke-kavlike: ضَرَبَنِي Ve gâh olur baʹzı kelimenin âhirine dahi nûn-ı vikâye dâhil olur, lâkin semâʹîdir, kıyâsî değildir, مِنِّي ve عَنِّي ve لَدُنِّي ve قَطْنِي gibi. Ve bu zikr olunan kelimeler ki âhiri sükûn üzere vazʹ olunmağın sükûnu sıyânet için etmişlerdir. Ve gâh olur, te΄nîs için ʹalâmet kılınır: إِفْعَلِي ve أَنْتِ تَفْعَلِينَ gibi.