Kamus-ı Muhit - شيخ maddesi

اَلشَّيْخُ [eş-şeyḣ] (şîn’in fethi ve yâ’nın sükûnuyla) ve

اَلشَّيْخُونُ [eş-şeyḣûn] (سَيْحُونُ [seyḩûn] vezninde) Sîmâsında pîrlik zâhir olan yaʹnî pîr ve sâl-horde olan kişiye denir, ʹalâ-kavlin elli yâhûd elli bir yaşından âhir-i ʹömre kadar yâhûd seksene kadar şeyh ıtlâk olunur. شَيْخٌ [şeyḣ]in cemʹi شُيُوخٌ [şuyûḣ] gelir ve شِيُوخٌ [şiyûḣ] şîn’in kesriyle ki mücâveret yâ’ya mebnîdir ve أَشْيَاخٌ [eşyâḣ] gelir ve شِيَخَةٌ [şiyeḣat] gelir عِنَبَةٌ [ʹinebet] vezninde ve شِيخَةٌ [şîḣat] gelir صِبْيَةٌ [ṡibyet] vezninde ve شِيخَانٌ [şîḣân] gelir ضِيفَانٌ [ḋîfân]) vezninde ve مَشْيَخَةٌ [meşyeḣat] gelir mîm’in ve yâ’nın fethiyle ve مَشِيخَةٌ [meşîḣat] gelir mîm’in fethi ve şîn’in kesriyle ve مَشْيُوخَاءُ [meşyûḣâ΄] gelir medd ile ve مَشِيخَاءُ [meşîḣâ΄] gelir mîm’in fethi ve şîn’in kesriyle ve مَشَائِخُ [meşâ΄iḣ] gelir. Miṡbâḩ’ın beyânına göre مَشْيَخَةٌ [meşyeḣat] mîm’in ve yâ’nın fethiyle ism-i cemʹdir, مَشَائِخُ [meşâ΄iḣ] onun cemʹidir. Ve شَيْخٌ [şeyḣ]in musaggarında شُيَيْخٌ [şuyayḣ] denir ve شِيَيْخٌ [şiyeyḣ] denir yâ΄ için şîn’in kesriyle ve kalîlen شُوَيْخٌ [şuvayḣ] denir vâv ile. Cevherî kalîlen vürûdunu derk eylememekle شُوَيْخٌ [şuveyḣ] geldiğini inkâr eylemiştir, lâkin Cevherî, sıhâh-ı lügat kaydında olmakla nevâdire mübâlât eylemediği beyândan müstagnîdir. Ve شَيْخٌ [şeyḣ] lafzının mü΄ennesinde شَيْخَةٌ [şeyḣat] denir hâ ile. Ve

شَيْخٌ [şeyḣ] Bir şecer adıdır. Ve hatunun zevcine ıtlâk olunur. Ve

شَيْخَةٌ [Şeyḣat] (hâ ile) Esed ve Ḩanżala kabîlelerinin bilâdında bir beyâz kumluk adıdır. Žu’l-Ḩiraḵ eṯ-Ṯuhevî nâm şâʹirin kavl-i sahîh üzere işbu: “وَمِنْ جُحْرِهِ بِالشَّيْخَةِ الْيَتَقَصَّعُ” mısrâʹında mezkûr شَيْخَةٌ [şeyḣat]ten murâd zikr olunan kumluktur. Mütercim der ki mısrâʹ-ı mezbûrun sadrı “وَيَسْتَخْرِجُ الْيَرْبُوعَ مِنْ نَافِقَائِهِ” mısrâʹıdır. Ve üstâd ve mürşide شَيْخٌ [şeyḣ] ıtlâkı, ʹilm ve fazîlette ekber olduğundandır.