Kamus-ı Muhit - الإستحياء maddesi

اَلْإِسْتِحْيَاءُ [el-istiḩyâ΄] Bir adamı katl etmeyip diri komak maʹnâsınadır; yukâlu: إِسْتَحْيَاهُ أَيِ اسْتَبْقَاهُ يَعْنِي تَرَكَهُ حَيًّا Kîle ve minhu kavluhu taʹâlâ: ﴿إِنَّ اللهَ لَا يَسْتَحْيِي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلًا﴾ أَيْ لَا يَسْتَبْقِي Ve bir kimseden utanmak maʹnâsınadır; yukâlu: إِسْتَحْيَى مِنْهُ بِيَائَيْنِ وَاسْتَحَى مِنْهُ بِيَاءٍ وَاحِدَةٍ وَاسْتَحَاهُ بِمَعْنَى حَيِيَ حَيَاءً Lügat-i ûlâ ehl-i Ḩicâz’ın ve sâniye Temîm’in lügatıdır. Pes harf-i cerr ile ve harf-i cerrsiz dahi taʹdiye eder.

Vankulu Lugatı - الإستحياء maddesi

اَلْإِسْتِحْيَاءُ [el-istiḩyâ΄] (hemzenin ve tâ’nın kesri ve elifin meddiyle) Bir kimseden utanmak; tekûlu: إِسْتَحْيَاهُ وَاسْتَحْيَا مِنْهُ بِمَعْنًى وَتَقُولُ أَيْضًا إِسْتَحَيْتُ بِيَاءٍ وَاحِدَةٍ Yaʹnî إِسْتَحَيْتُ kelimesinin aslı إِسْتَحْيَيْتُ idi, إِسْتَعْيَيْتُ gibi, pes yâ΄-i ûlâ iʹlâl olunup hareketi ḩâ’ya verilip إِسْتَحَيْتُ dediler, nitekim إِسْتَعَيْتُ dediler, zevâ΄id dâhil olmakla sakîl ʹadd eyleyüben. Ve Mâzinî eyitti: Elif-i mezbûrenin hazfi iltikâ΄-i sâkineynden ötürü değildir. Eger iltikâ΄-i sâkineynden ötürü olaydı muzâriʹinde يَسْتَحِي demek câ΄iz olmayıp يَسْتَحِيُّ demek lâzım olurdu,يَسْتَبِيعُ dedikleri gibi. Ve إِسْتِبَاعَتْ [istibâʹat] taleb-i beyʹ maʹnâsınadır. Ve Aḣfeş eyitti: إِسْتَحَي yâ΄-i vâhide ile Temîm lügatidir ve yâ΄eynle ehl-i Ḩicâz lügatidir ki asl budur, zîrâ şol kelime ki onun lâmü’l-fiʹli muʹtell ola, onun ʹaynü’l-fiʹlin iʹlâl etmezler nazar olunmaz mı ki أَحْيَيْتُ ve حَوَيْتُ kelimelerinde iʹlâl etmezler ve قُلْتُ ve بِعْتُ kelimelerinde iʹlâl ederler.Pes bu makûlelerde hazf kesret-i istimâle binâ΄endir, nitekim لَا أَدْرِي kelimesinde لَا أَدْرِ derler, kesret-i istiʹmâli olduğuna binâ΄en. Ve Bârî taʹâlânın ve ﴿وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ﴾ (البقرة، 49) kavlinde إِسْتِحْيَاءٌ [istiḩyâ΄] taleb-i hayât maʹnâsına yâhûd istibkâ maʹnâsınadır. Ve ﴿إِنَّ اللهَ لَا يَسْتَحيِي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلًا﴾ (البقرة، 26) kavlinde لَا يَسْتَبْقِي maʹnâsınadır. Ve Cevherî’nin zahîr-i kelâmından lâzım gelen budur ki يَسْتَحْيُونَ kavlinde yâ’nın hazfi mücerred kesret-i istiʹmâl için ola. Ve fîhi mâ-lâ yahfâ.