Kamus-ı Muhit - فيء maddesi

Ve Mü΄ellif Baṡâ΄ir’de ظِلٌّ [żill]ın فَيْءٌ [fey΄] mefhûmundan aʹam olduğunu tercîh eylemiştir. Ve Ru΄be’den menkûldür ki şol gölge ki mukaddemâ güneşlik iken ondan şuʹâʹ-ı şems zâ΄il olmakla hâsıl ola, ona ظِلٌّ [żill] ve فَيْءٌ [fey΄] ıtlâk olunur ve şol gölge ki yeri mukaddemâ güneşlik olmaya, ona hemân ظِلٌّ [żill] ıtlâk olunur; ve li-hâzâ kîle: الشَّمْسُ تَنْسَخُ الظِّلَّ وَالْفَيْءُ يَنْسَخُ الشَّمْسَ Ve İbnu’s-Sikkît dedi ki ظِلٌّ [żill] tulûʹ-ı şemsten zevâle kadar olur ve فَيْءٌ [fey΄] zevâlden sonra olur. Pes kütüb-i fıkhiyyede fey΄-i zevâl taʹbîri tecrîde mahmûl olur. Ve Zemaḣşerî kavli budur ki lafz-ı ظِلٌّ [žill] fi’l-asl setr maʹnâsına olmakla cemîʹ-i evkâtta vâkiʹ olan gölgeye ıtlâk olunur. Baʹdehu temyîz için ظِلٌّ [żill]ı kable’z-zevâle ve فَيْءٌ [fey΄] rücûʹ maʹnâsına olup ve baʹde’z-zevâl gölge râciʹ olmakla ona tahsîs eylediler. Ve فَيْءٌ [fey΄] kelimesi fi’l-asl masdar olmakla ıtlâk-ı mezbûr mübâlaga için olur yâhûd aslı فَيِّئٌ [feyyi΄] idi سَيِّدٌ [seyyid] vezninde, baʹdehu tahfîf olunmuştur, مَيْتٌ [meyt] ve مَيِّتٌ [meyyit] gibi. İntehâ. Ve

فَيْءٌ [fey΄] lafzının cemʹi أَفْيَاءٌ [efyâ΄] gelir ve فُيُوءٌ [fuyû΄] gelir fâ’nın zammıyla. Ve

فَيْءٌ [fey΄] Küffârdan alınan ganîmet mâlına ıtlâk olunur, İslâm tarafına rücûʹu için yâhûd hutâm-ı dünyevîyi zıll-ı zâ΄ile teşbîhe mebnîdir; yukâlu. نَالَ الْفَيْءَ أَيِ الْغَنِيمَةَ Ve mâl-ı cizye ve harâca ıtlâk olunur. Ve kuş sürüsüne ıtlâk olunur, katîʹa-i tayr maʹnâsına. Ve masdar olur rücûʹ maʹnâsına; kâle taʹâlâ: ﴿حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللهِ﴾ أَيْ تَرْجِعَ إِلَى الطَّاعَةِ ve yukâlu: فَاءَ الْمُولِي مِنْ امْرَأَتِهِ أَيْ كَفَّرَ عَنْ يَمِينِهِ وَرَجَعَ إِلَى الإِمْرَأَةِ Burada مُولِي [mûlî] kelimesi مُعْطِي [muʹṯî] vezninde إِيلاَءٌ [îlâ΄] lafzından ism-i fâʹildir. Ve إِيلاَءٌ [îlâ΄] zevceye kurbân eylememek üzere yemîn eylemek maʹnâsınadır. Ve فَيْءٌ [fey΄] kelimesi tahavvül ve insirâf maʹnâsınadır; yukâlu: فَاءَ الظِّلُّ إِذَا تَحَوَّلَ Ve ganîmet almak maʹnâsınadır; tekûlu: فِئْتُ الْغَنِيمَةَ أَيْ أَخَذْتُهَا وَاغْتَنَمْتُهَا