Kamus-ı Muhit - التحل maddesi

اَلتَّحِلَّةُ [et-teḩillet] ve

اَلتَّحِلُّ [et-teḩill] (tâ’ların fethi ve ḩâ’ların kesriyle) تَحْلِيلٌ [taḩlîl] gibi masdarlardır ve sîga-i ahîre şâzzdır, keffâret-i yemîn eylemek maʹnâsınadır ki yemînden hânis olmayıp bir nesne ile çıkmaktan ʹibârettir; yukâlu: حَلَّلَ الْيَمِينَ تَحْلِيلًا وَتَحِلَّةً وَتَحِلًّا إِذَا كَفَّرَهَا Yemîn eden adam, keffâret eylediği ʹukde-i yemîni hall eder. Ve

تَحِلَّةٌ [ṯaḩillet] İsm olur, kendisiyle ʹukde-i yemînin inhilâl bulacağı keffârete denir. Şârih der ki istisnâ΄ bi’l-meşiyye dahi tahillettir; ve minhu kavluhu taʹâlâ: ﴿قَدْ فَرَضَ اللهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمَانِكُمْ﴾ أَيْ بَيَّنَ مَا تَنْحَلُّ بِهِ عُقْدَةُ أَيْمَانِكُمْ مِنَ الْكَفَّارَةِ وَالْإِسْتِثْنَاءِ بِالْمَشِيَّةِ Mü΄ellifin Baṡâ΄ir’de beyânına göre تَحِلَّةُ الْقَسَمِ keffâretten ve istisnâ΄ kavlinin mikdâr-ı müddetinden dahi ʹibâret olur, meselâ: وَاللهِ أَفْعَلُ ذَلِكَ إِنْ شَاءَ اللهُ kavlinde vâkiʹ إِنْ شَاءَ اللهُ kelâmının tekellümü kadar ân-ı yesîrden ʹibârettir; ve minhu’l-hadîsu: “لَا يَمُوتُ لِرَجُلٍ ثَلَاثَةٌ مِنَ الْوَلَدِ فَتَمَسَّهُ النَّارُ إِلَّا تَحِلَّةَ الْقَسَمِ” أَيْ إِلَّا قَدْرَ مَا يَقُولُ إِنْ شَاءَ اللهُ Yaʹnî “Bir müslimin üç veledi vefât eylese o kimseye nâr-ı cehennem hemân inşâ΄allâh diyecek kadar müddet mess eder, ziyâdesi mess eylemez.” Ve mess-i mezbûrdan murâd vürûd ʹale’n-nârdır. Baʹdehu ʹArab تَحِلَّةٌ [teḩillet]-i kasemi kalîl-i müfrîtte istiʹmâl eylediler, aslı vech-i mezkûr üzere yemîn yerini bulacak fiʹlin mikdâr-ı cüz΄îsine mübâşeretten ʹibârettir. Meselâ bir mekânda kuʹûd eylemek bâbında bir kimse yemîn eylemekle mekân-ı mezbûrda cüz΄îce kuʹûd eylese yemîn yerini bulup o kimse hânis olmaz. İşte تَحِلَّةُ الْقَسَمِ [teḩilletu’l-ḵasem] bundan ʹibârettir ki yemîni hall edecek kadar fiʹl olur, baʹdehu lemhu’l-basar gibi kadr-i yesîrde istiʹmâl eylediler, kezâlik istisnâ΄ bi’l-meşiyye ile hânis olmamakla onun telaffuzunda ve kadr-i müddetinde istiʹmâl eylediler.